Ο τραυλισμός είναι μία διαταραχή της φυσιολογικής ροής του λόγου του ατόμου. Στην ξένη βιβλιογραφία συναντάται ως stammering, stuttering ή dysfluency.
Χαρακτηριστικά:
Πρωτεύουσες συμπεριφορές:
• Επαναλήψεις ολόκληρων λέξεων (π.χ. «και και και μετά έφυγα»)
• Επαναλήψεις τμήματος λέξεων (π.χ. «πα…πα…πάω έξω»)
• Επιμηκύνσεις ήχων (π.χ. «σσσσσσσήμερα θέλω…»)
• Μπλοκάρισμα ήχων, όπου το στόμα διατηρεί σταθερή θέση, αλλά δε βγαίνει ο ήχος
Δευτερεύουσες συμπεριφορές:
• Ένταση στο πρόσωπο, κυρίως στους μυς γύρω από τα μάτια, μύτη, χείλη και λαιμό
• Σύνοδες κινήσεις σώματος μπορεί να συμβούν, καθώς το παιδί προσπαθεί να «σπρώξει» τη λέξη έξω από το στόμα του (π.χ. χτύπημα χεριού ή ποδιού, αλλαγή στάσης σώματος)
Συμπεριφορές διαφυγής: Έχουν ως στόχο να «βοηθήσουν» το άτομο να διαφύγει από μία στιγμή τραυλισμού ή από ένα λεκτικό σύμπτωμα, να τερματίσει το τραυλικό επεισόδιο και να ολοκληρώσει τη λέξη ή τη φράση του (π.χ. έντονο κλείσιμο ματιών, κούνημα κεφαλής ή χεριών, ένταση στους μυς του λαιμού, εναλλαγή ύψους ή έντασης φωνής, κ.ά).
Συμπεριφορές αποφυγής: Στοχεύουν στο να αποφύγει το άτομο ένα τραυλικό επεισόδιο. Παρατηρούνται ακριβώς πριν την έναρξη μιας δυσρυθμίας, όταν ο ασθενής νιώθει ότι θα τραυλίσει στην επόμενη λέξη ή ήχο (π.χ. παρεμβολές λέξεων και ήχων ανάμεσα σε λέξεις, όπως «μμμ…», «εεε…» ή αντικατάσταση λέξεων ή και σωματικές ενέργειες, όπως η τοποθέτηση χεριού μπροστά από το στόμα, γύρισμα λαιμού προς άλλη κατεύθυνση, κτλ).
Συναισθήματα- Ψυχολογικές εκφάνσεις: Πολλά άτομα που τραυλίζουν τείνουν να είναι συνεσταλμένα και να αποφεύγουν κοινωνικές καταστάσεις, στις οποίες αναμένουν ότι ίσως χλευαστούν για τα συμπτώματά τους. Γι’αυτό το λόγο είναι πιθανό να δυσκολεύονται στην ανάπτυξη προσωπικών σχέσεων. Συχνά αναφέρουν επίσης συναισθήματα αποτυχίας, απογοήτευσης και μελαγχολίας, αλλά και άγχος σε καταστάσεις που απαιτούν λεκτική απόδοση. Επομένως, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος με τον τραυλισμό και τα αρνητικά συναισθήματα, καθώς είναι λογικό να νιώσει το άτομο αμηχανία, απογοήτευση ή θυμό όταν παρουσιάσει έντονες δυσρυθμίες. Το άγχος συνεπώς θα αυξηθεί και ενδεχομένως να παρουσιαστούν σοβαρότερες δυσρυθμίες.
Αιτιολογικοί Παράγοντες
Ένα από τα πιο συχνά ερωτήματα που δημιουργούνται είναι το ερώτημα «Γιατί τραυλίζω;» ή «Γιατί τραυλίζει το παιδί μου;». Η απάντηση όμως δεν είναι απλή. Παρά τις εκτεταμένες μελέτες μέσα στα χρόνια για τον εντοπισμό των αιτιών που οφείλονται στη διαταραχή, η αλήθεια είναι πως, ακόμα και σήμερα, δε γνωρίζουμε τι ακριβώς προκαλεί τον τραυλισμό. Οι ερευνητές ωστόσο συμφωνούν ότι ο τραυλισμός δεν οφείλεται μόνο σε έναν παράγοντα, αλλά δείχνουν όλο και πιο ξεκάθαρα ότι πρόκειται για ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο.
Α) Γενετικοί Παράγοντες
Υπάρχουν ευρήματα που φανερώνουν ότι ο τραυλισμός είναι περισσότερο συχνός σε οικογένειες όπου υπάρχει ήδη οικογενειακό ιστορικό τραυλισμού. Παρά όμως τα στοιχεία που ανακαλύπτονται περί γενετικού συστατικού τραυλισμού, ένα γενετικό ιστορικό από μόνο του, δε μπορεί να καθορίσει αν θα τραυλίσει ή όχι κάποιο παιδί. Αυξάνεται όμως η πιθανότητα να εμφανιστεί μία συμπεριφορά (Starkweather, 2002). Έρευνες έχουν δείξει, ότι άτομα που ανάρρωσαν είχαν σημαντικά μεγαλύτερες πιθανότητες να έχουν κάποιον συγγενή που επίσης ανάρρωσε από δυσρυθμική ομιλία, σε σύγκριση με άτομα που παρουσίαζαν επίμονο τραυλισμό.
Β) Νευρολογικοί Παράγοντες
Η έρευνα καταδεικνύει ότι ο τραυλισμός σχετίζεται με δομικές και/ή λειτουργικές διαφορές στον εγκέφαλο των ατόμων που τραυλίζουν.
Γ) Παράγοντες κινητικής εκτέλεσης της ομιλίας
Μέσα από έρευνες ανακαλύφθηκε ότι τα παιδιά που τραυλίζουν μπορεί να διαθέτουν μειωμένες στοματικές κινητικές δεξιότητες, πιο αργό ρυθμό ανταπόκρισης σε δραστηριότητες που απαιτούν φωνητική δραστηριότητα, αλλά και εκτέλεση οδηγιών.
Δ) Φύλο
Η έρευνα καταδεικνύει ότι περισσότερα αγόρια εμφανίζουν επίμονο τραυλισμό απ’ότι κορίτσια.
Ε) Περιβαλλοντικοί και ψυχολογικοί παράγοντες
Μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών εμφανίζουν συμπτώματα δυσρυθμίας κατά την περίοδο έντονης ανάπτυξης ομιλίας και λόγου (2-5 ετών) κατά τη διάρκεια της οποίας, πολλά παιδιά παρουσιάζουν μικρούς δισταγμούς και επαναλήψεις στην ομιλία τους. Αυτή η περίοδος είναι εξαιρετικά στρεσσογόνα για τα παιδιά, διότι οι απαιτήσεις για επικοινωνία από το περιβάλλον είναι αυξημένες. Λίγα από αυτά τα παιδιά όμως θα συνεχίσουν να έχουν δυσκολία, η οποία με το καιρό θα αυξάνεται. Όμως, συνήθως το περιβάλλον ενδεχομένως να αντιδράσει, αυξάνοντας έτσι το παιδικό άγχος και αγωνία. Συνεπώς, οι δυσρυθμίες αυτές ίσως γίνουν πιο έντονες.
Συμβουλές προς τους γονείς
Η έγκαιρη και κατάλληλη διερεύνηση της δυσκολίας, οδηγεί στον καταλληλότερο χειρισμό και ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο ο τραυλισμός να καταλήξει να είναι ένα μόνιμο χαρακτηριστικό της ομιλίας του παιδιού.
Επομένως, αν παρατηρηθούν κάποια από τα συμπτώματα που προαναφέραμε, οι γονείς τότε θα πρέπει να συμβουλευτούν τον γιατρό τους, ο οποίος πιθανότατα να τους παραπέμψει σε λογοθεραπευτή. Ωστόσο, οι γονείς μπορούν να ακολουθήσουν κάποιες χρήσιμες οδηγίες, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν το παιδί.
– Μην κατηγορείτε τον εαυτό σας για τον τραυλισμό του παιδιού σας
– Μειώστε τη ταχύτητα της δικής σας ομιλίας, ώστε να μειωθεί η επικοινωνιακή πίεση στο παιδί
-Χρησιμοποιείστε μεγαλύτερες παύσεις κατά την ομιλία σας
-Μην κάνετε παρατηρήσεις όπως «μίλα πιο αργά», «πάρε βαθιά ανάσα», κτλ, αλλά αντ’αυτού επαινέστε το παιδί όταν υπάρχουν ευχερείς στιγμές ομιλίας (π.χ. «πολύ μου άρεσε αυτό που είπες»)
– Δίνετε αρκετό χρόνο στο παιδί να μιλήσει χωρίς να το διακόπτετε
– Μειώστε τις ερωτήσεις που απαιτούν μεγάλες απαντήσεις, αλλά χρησιμοποιείτε κυρίως σχολιασμούς
– Διδάξτε τη σωστή εναλλαγή σειράς σε μία συζήτηση
-Ακούστε τι έχει να σας πει το παιδί. Αν δε μιλάει καθαρά ή τραυλίζει, επαναλάβετέ το σαν να συμφωνείτε (π.χ. -«το αρκουδάκι κοικοικοιμάται» -«ναι, το αρκουδάκι κοιμάται»), αλλά όχι πολύ συχνά μέσα στη μέρα
– Δημιουργείστε αλλαγές στο οικογενειακό πρόγραμμα αν χρειαστεί, έτσι ώστε να υπάρξουν περίοδοι χαλάρωσης και ποιοτικός χρόνος στη καθημερινότητα με το παιδί.
(Μαλανδράκη, 2012)
Ευαγγελία Σηφάκη, Λογοθεραπεύτρια