Συχνά η μαμά μου, μας λέει ιστορίες από τα παιδικά της χρόνια στο χωριό, χρόνια δύσκολα, όμως εκείνη η γενιά τα κατάφερε και στάθηκε στα πόδια της.
Μεταξύ άλλων λοιπόν μας αναφέρει και τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν στην καθημερινότητα τους, μέχρι να φτάσει στο τραπέζι της οικογένειας, το πιο απλό αγαθό για εμάς, το ψωμί! Από τη σπορά μέχρι το άλεσμα και το ζύμωμα!
Το γεγονός ότι για να αλέσουν έπρεπε να μεταφέρουν το στάρι με τα γαϊδούρια ή τα μουλάρια στο νερόμυλο της περιοχής, στην εποχή μας φαίνεται σαν παραμύθι…
Της Αγγελικής Λενακάκη
Στην περιοχή του Μαγαρικαρίου δεν υπήρχε νερόμυλος και οι κάτοικοι, εξυπηρετούνταν από το Νερόμυλο του Μουλαλή, που βρισκόταν στην τοποθεσία Ποταμίδες, περιοχή της Γρηγοριάς. Για το συγκεκριμένο νερόμυλο, οι μαρτυρίες λένε ότι είχε χτιστεί επί Τουρκοκρατίας και είχε αλλάξει αρκετούς ιδιοκτήτες, αφού επρόκειτο για μια άκρως επικερδή επιχείρηση για την εποχή εκείνη! Το όνομα του προφανώς το πήρε από τον πρώτο του ιδιοκτήτη, που ήταν Τούρκος.
Τελευταίος ιδιοκτήτης υπήρξε ο Στέφανος Παπαστεφανάκης, από το Μαγαρικάρι, ενώ μετά το θάνατο του ανήκει πλέον στην κόρη του Ευαγγελία Παπαστεφανάκη-Γιουλούντα.
Μέχρι το 1960 είχαν αναλάβει ως μυλωνάδες ο Στέργιος Καμπιτάκης και ο Μιχάλης Κουκλινός από τη Γρηγοριά, αλλά και ο ίδιος ο ιδιοκτήτης Στέφανος Παπαστεφανάκης.
Του Μουλαλή ο μύλος λειτουργούσε με το νερό που έπαιρνε από την κοιλάδα του ποταμού Μάγειρα, ενώ επειδή σ΄εκείνη την περιοχή ήταν ο μοναδικός νερόμυλος εξυπηρετούνταν και οι κάτοικοι από τον Πλάτανο και τη Λοχριά Αμαρίου. Η μεταφορά του καρπού γινόταν με τα μουλάρια, και την ποσότητα τη μετρούσαν με τα γομάρια(1 γομάρι=50 κιλά στάρι). Επίσης υπήρχε η δυνατότητα να αυξομειώνεται το κενό ανάμεσα στις μυλόπετρες, έτσι ώστε να υπάρχει η επιλογή για χοντροαλεσμένο καρπό ή αλεύρι.
Όσο για την αμοιβή του μυλωνά, ήταν σε είδος…δηλαδή αλεύρι, ανάλογα με την ποσότητα κρατούσε την προμήθεια του.
Σήμερα του Μουλαλή ο μύλος είναι ερειπωμένος και μισογκρεμισμένος και τίποτα δεν θυμίζει εκείνη την εποχή που η λειτουργία του ήταν ζωτικής σημασίας για ολόκληρη την περιοχή!
Για την ιστορία…
-Οι Νερόμυλοι ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομικής ζωή του ανθρώπου, αφού τα πάντα εξαρτιόνταν από το σιτάρι (δημητριακά) που παρήγαγε η μάνα γη.
-Όταν λέμε νερόμυλο εννοούμε τον μύλο, που είχε το νερό για κινητήρια δύναμη και την οποία ασκούσε πάνω στη φτερωτή.
-Οι νερόμυλοι γενικά και μετά την απελευθέρωση του 1821, αλλά και πριν, είχαν μεγάλη οικονομική αξία και οι μυλωνάδες θεωρούνταν οι βιομήχανοι της περιοχής.
-Οι υδρόμυλοι-νερόμυλοι μπήκαν οριστικά στο περιθώριο μετά το τέλος του Β΄ παγκόσμιου πόλεμου και για τα ορεινά μέρη (περίπου τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1950), όταν πλέον αναπτύχθηκαν οι μεγάλες αλευροβιομηχανίες σε πολλά αστικά κέντρα της Ελλάδας.
-Οι υδρόμυλοι κτίζονταν όπου υπήρχε άφθονο τρεχούμενο νερό, ενώ οι περισσότεροι όμως από αυτούς ήταν μικρής δυναμικότητας άλεσης.
-Η κατασκευή όλων σχεδόν ήταν ομοιόμορφη και απλή, κυρίως με πέτρα, αλλά και με άλλα υλικά που προέρχονταν από την περιοχή όπου χτίζονταν.
Βασικοί χώροι του νερόμυλου
-Το βαράδι (πύργο υδατόπτωσης),
-το εργαστήρι, όπου αλέθεται το αλεύρι, σε ξεχωριστό ή σε ενιαίο δωμάτιο με την αποθήκη αλεσμάτων και το χώρο αναμονής των πελατών,
-το ζουριό, υπόγειο χώρο που στεγάζει τη φτερωτή και
-την κατοικία του μυλωνά, στο ίδιο ή σε ξεχωριστό κτίσμα.
Σε μερικές περιπτώσεις κοντά στους μύλους υπάρχουν μικρά κτίσματα, τα οποία προορίζονταν για ποικίλες χρήσεις. Τα χρησιμοποιούσαν ως αποθήκες, εκεί στέγαζαν το φούρνο τους ή στάβλιζε ο μυλωνάς το γάιδαρό του.
Επιλογή θέσης
Η επιλογή της θέσης για την κατασκευή του νερόμυλου δεν ήταν απλή. Έπρεπε το κτίσμα να θεμελιωθεί γερά και σταθερά. Έτσι έψαχναν αρκετές φορές να βρουν βραχώδες έδαφος. Επίσης, θέλοντας να αποφύγουν υδραυλικά έργα με τοξωτές υδατογέφυρες, έχτιζαν τους μύλους σε μέρη τα οποία διέθεταν ήδη ένα αρκετά μεγάλο ύψος (της τάξης των 6-7μ.), ενώ εκμεταλλεύτηκαν και θέσεις με πολύ μεγαλύτερο διαθέσιμο ύψος, κατασκευάζοντας τα συγκροτήματα των 2-3 μύλων.
Ευχαριστώ την Ελένη Παπαστεφανάκη για τις πληροφορίες και τις φωτογραφίες που αφορούν του Μουλαλή το μύλο.