Οι γονείς της δεκάχρονης Σμαράγδας εργάζονται μέχρι το απόγευμα. Η Σμαράγδα δεν θέλει να μένει στο ολοήμερο σχολείο και τους ζητά επίμονα να επιστρέφει στο σπίτι και να κάθεται μόνη της, ώσπου να γυρίσουν εκείνοι.
Μέχρι πέρυσι την παραλάμβανε μια κυρία από το σχολείο και έμενε μαζί της ως την ώρα που επέστρεφαν οι γονείς. Φέτος όμως άλλαξαν τα δεδομένα, καθώς τα έσοδά τους έχουν μειωθεί και δεν τους επιτρέπουν να πληρώνουν κάποιο άτομο γι’ αυτήν τη δουλειά. Αναρωτιούντα, λοιπόν: «Μπορούμε να την αφήνουμε τρεις ώρες μόνη της κάθε μέρα; Πώς θα ξέρουμε τι γίνεται στο σπίτι; Θα είναι ασφαλής, θα μπορούμε να ελέγχουμε τι κάνει;».
Tο γεγονός ότι μένει ένα παιδί μόνο του στο σπίτι προκαλεί ανάμεικτα αισθήματα: θαυμασμό, ανησυχία αλλά και φόβο. Στην εποχή μας όλο και πιο συχνά συναντάμε παιδιά που μένουν μόνα τους στο σπίτι για κάποιες ώρες, επειδή οι γονείς τους εργάζονται και δεν έχουν άλλη λύση. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο ή δύσκολο, τα παιδιά, ύστερα από κάποια προετοιμασία, καταφέρνουν να αυτοεξυπηρετούνται, π.χ. να ζεσταίνουν το φαγητό, να πλένουν τα πιάτα, να προετοιμάζουν τα μαθήματά τους κ.λπ. Bέβαια, είναι αναγκαίο οι γονείς τους να παρακολουθούν διακριτικά τις δραστηριότητές τους, έστω από το τηλέφωνο.
H ηλικία στην οποία το παιδί θεωρείται έτοιμο να μείνει μόνο στο σπίτι δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια, οπωσδήποτε όμως αυτό δεν ενδείκνυται πριν από τα επτά χρόνια. Η στιγμή που θα το εμπιστευθείτε εξαρτάται από πολλές παραμέτρους, φέρ’ ειπείν από την ωριμότητά του, τον βαθμό ανεξαρτησίας του και τις πρωτοβουλίες που παίρνει. Άλλο παιδί ίσως είναι έτοιμο γι’ αυτό στα οκτώ του χρόνια, άλλο στα δώδεκα. Aυτό είναι ένα ζήτημα που θα το αξιολογήσετε αναλόγως.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, χρειάζεται να γίνουν σταδιακά βήματα προετοιμασίας.
Βάλτε κανόνες
Aπό την αρχή είναι αναγκαίο να ορίσουν οι γονείς συγκεκριμένους κανόνες, σε λογικό πλαίσιο πάντοτε, που τα παιδιά πρέπει να τηρούν. Aυτό τα βοηθά να νιώθουν ασφάλεια. Eίναι πιθανόν, όμως, να παραβούν κάποιες φορές αυτές τις αρχές, και γι’ αυτό πρέπει πάντα να έχετε τον νου σας.
Kάθε μέρα θα πρέπει να ρωτάτε το παιδί πώς πέρασε κατά τις ώρες της απουσίας σας. Eκτός αυτού, θα βοηθούσε αν κάνατε μαζί ανασκόπηση της εβδομάδας και προσδιορίζατε τις δραστηριότητες της επόμενης. Έτσι, σας δίνετε η ευκαιρία να επισημάνετε στο παιδί καταστάσεις που θα πρέπει να αποφεύγονται, αλλά και να προτείνετε χειρισμούς που είναι απαραίτητο να γίνουν σε περίπτωση ανάγκης.
Πρώτα η ασφάλεια
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ασφάλεια είναι ζήτημα πρωταρχικής σημασίας για τους γονείς των παιδιών που μένουν μόνα τους στο σπίτι μετά το σχολείο. Συχνά, μάλιστα, πέφτουν στην παγίδα να μεταδώσουν τη δική τους ανησυχία και τον φόβο στα παιδιά τους, γεγονός που όμως δεν βοηθά.
Eίναι αναγκαίο να τα διδάξετε βασικούς κανόνες ασφάλειας, όπως να μην αφήνουν ποτέ την εξώπορτα ξεκλείδωτη, να μη λένε σε αγνώστους ότι οι γονείς τους απουσιάζουν, να μην ανοίγουν την πόρτα σε κανέναν, να κλείνουν τις εστίες της ηλεκτρικής κουζίνας κ.ά.
Eίναι χρήσιμο να απαριθμήσετε, να συζητήσετε ή και να αναπαραστήσετε αναλυτικά κάποιες υποθετικές καταστάσεις επείγουσας ανάγκης, καθώς και την αντίδραση του παιδιού σ’ αυτές. Έτσι, ενισχύετε την αυτοπεποίθησή του και το προετοιμάζετε, ώστε να μην πανικοβληθεί με προβλήματα που ενδεχομένως θα αντιμετωπίσει όταν μείνει μόνο.
Tο παιδί πρέπει να είναι ενήμερο για το πού μπορεί να απευθυνθεί για βοήθεια, αν προκύψει κάποιο πρόβλημα. Γι’ αυτό ο κατάλογος με τα τηλέφωνα ανάγκης πρέπει να βρίσκεται πάντα δίπλα στη συσκευή του τηλεφώνου.
Eίναι απαραίτητο να έχετε προσυνεννοηθεί με κάποιο γνωστό ή συγγενικό πρόσωπο που να είναι πρόθυμο να βοη€θήσει, αν χρειαστεί, ή γενικά να διατίθεται να το ελέγχει διακριτικά.
Hμερήσιο πρόγραμμα
-Εξηγήστε στο παιδί ότι, μένοντας μόνο στο σπίτι, δεν σημαίνει πως θα κάνει ό,τι θέλει. Θα πρέπει π.χ. να τελειώσει πρώτα τα μαθήματά του και τις υπόλοιπες υποχρεώσεις του, προτού παίξει ή ανοίξει την τηλεόραση.
-Συζητήστε μαζί του για κάποια συγκεκριμένη εκπομπή που θα ήθελε να παρακολουθήσει και, κατ’ επέκταση, για τον χρόνο που μπορεί να περνά βλέποντας τηλεόραση ή μιλώντας στο τηλέφωνο.
-Καλό είναι να αποφεύγεται η χρήση υπολογιστή ή τάμπλετ κατά το διάστημα της απουσίας σας.
-Σε περίπτωση που θέλει να βγει έξω, όταν τελειώσει τα μαθήματά του, και έχετε δώσει την έγκρισή σας, πρέπει να γνωρίζετε πού θα πάει, με ποιους φίλους θα συναντηθεί και για πόση ώρα. Καλό θα είναι να υπάρχει επίβλεψη από κάποιον ενήλικα, ίσως κάποιον γονιό που είναι διαθέσιμος.
-Ξεκαθαρίστε στο παιδί ότι, κατά την απουσία σας, μπορεί να φέρνει κάποιον/ους φίλο/ους στο σπίτι μόνο κατόπιν συμφωνίας μαζί σας. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές, καλό είναι να αποφεύγεται κάτι τέτοιο, χωρίς την παρουσία ενήλικα.
-Ενημερώστε το για τις ώρες που μπορεί να σας τηλεφωνεί στην εργασία σας, εξηγήστε του ότι ο χρόνος του τηλεφωνήματος θα πρέπει να είναι σύντομος και ζητήστε του να μιλά με διακριτικό και ευγενικό τρόπο σε όποιον απαντά στο τηλέφωνο.
-Nα είστε πάντα συνεπείς στην ώρα επιστροφής στο σπίτι. Σε περίπτωση αργοπορίας, ειδοποιήστε το παιδί, που συνήθως περιμένει με αδημονία την επιστροφή σας.
Ένα τρυφερό σημείωμα ή ένα νόστιμο φαγητό που θα βρει, μόλις επιστρέψει από το σχολείο, μπορεί να το ικανοποιή€σει ιδιαίτερα, απαλύνοντας κάπως το αίσθημα μοναξιάς που ίσως νιώθει. Στόχος μας είναι να αισθάνεται το παιδί πως το σκεφτόμαστε, ακόμα κι όταν δεν είμαστε κοντά του.
Αλέξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος