Ο μαγικός κόσμος της γραφής. Τι γυρεύεις από τις λέξεις; Τι γυρεύεις από τη γραφή;
«Όταν άνοιξα τον οδηγό μου κατάλαβα. Μήτε σχεδιαγράμματα μήτε τίποτα. Μόνο λέξεις. Αλλά λέξεις που οδηγούσαν κατευθείαν σ’ αυτό που γύρευα…» Μικρός Ναυτίλος, Οδυσσέας Ελύτης.
Τι σημαίνει οδηγός γραφής; Υπάρχει κάτι, που μπορεί να μας καθοδηγήσει να γράψουμε; Η δημιουργικότητα, η γραφή και το ταλέντο συνδυάζονται; Πως έρχονται οι λέξεις;
«Αν ρίξεις μια πέτρα στη λίμνη αυτή θα προκαλέσει ομόκεντρους κύκλους» σύμφωνα με τον Tzani Rontari(1), η οποία θα παρασύρει στο πέρασμα του πετάγματος της ότι υπάρχει τριγύρω.
Αν ρίξεις μια λέξη στο τραπέζι του νου αυτή αλυσιδωτά θα φέρει νέες λέξεις, εμπειρίες και ότι συνδυαστικά έρχεται ως σκέψη. Αν διαθέτεις στη λευκή σου σελίδα δυο λέξεις, που στη πραγματικότητα δεν συνδυάζονται τι θα φέρει εξελικτικά αυτός ο συνδυασμός;
Έχεις σκεφτεί να συνδυάσεις τα ασυνδύαστα;
Δες κάποια παραδείγματα. Ένα ψυγείο που κατεβαίνει τις σκάλες γρήγορα προσπαθώντας να ξεφύγει από τι; Ένας γάτος βιβλιοθηκάριος, που δίνει το κατάλληλο ελιξίριο-βιβλίο για την εκπλήρωση των επιθυμιών και των ονείρων. Αν μια λέξη τη διαστρέβλωνες θα είχες κάτι δημιουργικό στο λευκό φόντο της σελίδας σου; Σκέψου τη λέξη ψάρι και αριστούργημα. Η καινούργια λέξη «Ψαριστούργημα»(2) θα μπορούσε να συμμετέχει σε κάποια ιστορία σου; Ανακάτεψε τις λέξεις σε μια εφημερίδα ή σε ότι διαθέτεις μπροστά σου σε γραπτή μορφή.
Αν άλλαζες μια ιδιαίτερα γνωστή ιστορία ή ακόμα και μια δική σου ιστορία θα έφτιαχνες τις λέξεις χαρακτήρες, πλοκή και σκηνικό μιας ιστορίας;
Τι είναι η δημιουργική γραφή;
Η δημιουργική γραφή είναι τρόπος έκφρασης, που η πηγή της ξεκινά από τη φαντασία, με την αξιοποίηση των ερεθισμάτων. Τα ερεθίσματα είναι η σκέψεις, τα συναισθήματα, τα οποία αξιοποιούνται μοναδικά και ποιητικά. Είναι μια ανταποδοτική διαδικασία, καθώς χρησιμοποιεί εμπειρίες και ότι ο νους έχει αποθηκευμένο (συμβολισμούς, ιδέες, καταστάσεις) και μέσω του γραπτού λόγου γίνονται μια ιστορία, προσφέροντας την αίσθηση της ελευθερίας. « Πρέπει να δώσετε στον εαυτό σας χώρο για να γράψει πολλά χωρίς προορισμό».
(3)Η γραφή είναι ένα είδος θεραπείας και ελευθερίας καθώς και εύρεσης φωτεινού δρόμου στη ζωή μας. Δοκίμασες να γράψεις τις εμπειρίες της ημέρας σε ένα σημειωματάριο; Τι σου προσφέρει αυτή η δοκιμή; Είναι τρόπος διεξόδου από δύσκολα μονοπάτια και προσέγγισης ευχάριστων στιγμών.
Για παράδειγμα «Η εκφραστική γραφή μπορεί να χρησιμοποιηθεί απ’ οποιονδήποτε σε οποιαδήποτε φάση της ζωής του. Μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε εξίσου σε ήρεμες και χαλαρές φάσεις της ζωής μας για ν’ αφεθούμε στη ροή των πραγμάτων ή σε περιόδους που αντιμετωπίζουμε δυσκολίες ή διλήμματα για ν’ αποφορτιστούμε, να δούμε πιο ξεκάθαρα τα γεγονότα και να
δουλέψουμε πιο εντατικά με τα συναισθήματά μας (Progoff, 1992).»
(4 )Η δημιουργική γραφή μπορεί να θεωρηθεί οποιαδήποτε γραφή που είναι «αυθεντική» και «πρωτότυπη». Η δημιουργική διαδικασία, κατά την οποία ο συγγραφέας κατασκευάζει τον κόσμο μέσα από λέξεις, είναι υποκειμενική και μέσα από αυτή παρουσιάζει τρόπους, που ξεκλειδώνουν τον αφηγηματικό λόγο αλλά και τους τροποποιεί καθιστώντας κομμάτια του αναγνώστη. Στη διαδικασία αυτή ο συγγραφέας έρχεται αντιμέτωπος με τον γραπτό λόγο αλλά και με τον εσωτερικό και εξωτερικό κόσμο του, προσπαθώντας να κατανοήσει τόσο τις λέξεις όσο και τις ιδέες.
Οι λέξεις συνδέονται λεπτεπίλεπτα με αφηγηματικές τεχνικές, ώστε να αποδοθούν οι περιγραφές, οι θεματικές και οι αφηγήσεις, ενώ οι ιδέες μπορούν κατά βάση να αποτυπωθούν με μια «φόρμα», απλή αλλά και κατανοητή από το ευρύ κοινό.
Η δημιουργική γραφή δεν αναπαριστά απλώς την πραγματικότητα – την επαναδημιουργεί. Έτσι, αλλάζει και τον αναγνώστη αλλά και τον συγγραφέα – είτε παρουσιάζοντας μία πρωτότυπη, διαφορετική ή πιο βαθιά και ουσιαστική οπτική γωνία, είτε επινοώντας ιστορίες και πλοκές που εκφράζουν με παραστατικό, ζωντανό, γεμάτο έμπνευση , την ανθρώπινη ύπαρξη .
Πως μπορεί να αποδοθεί ένα εργαστήρι δημιουργικής γραφής από μαθητές/τριες γυμνασίου; Ο Λεωνίδας μαθητής της Β’ Γυμνασίου λέει ότι μπορεί να εκφραστεί ελευθέρα χωρίς τους περιορισμούς της σχολικής έκθεσης και προσεγγίζει διαφορετικά το λεξιλόγιο και το μάθημα της λογοτεχνίας.
Στη δημιουργική γραφή έχεις τη δυνατότητα να ασχοληθείς με κείμενα δικού σου ενδιαφέροντος , αφήνοντας τη φαντασία σου να καλπάσει έως τα πέρατα του κόσμου. Αρκετοί νομίζουν ότι η δημιουργική γραφή είναι η έκθεση και αναγκάζεσαι να γράψεις, το οποίο δεν ισχύει στη πραγματικότητα. Το γράψιμο είναι διαδικασία παιχνιδιού, στο οποίο δεν αντιλαμβάνεσαι πόσο γράφεις και πόσο αλλάζει η έκφρασή σου σταδιακά. Επίσης οι ασκήσεις δεν είναι μεγάλες και βασίζονται στη διαδικασία της δημιουργικής κατανόησης. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος έρχεται η έμπνευση, που βγαίνει από μέσα σου και όπως λέει ο Λεωνίδας γράφει τόσα πολλά, που νιώθει ότι στο μέλλον θα γράψει βιβλίο.
Πως μπορεί να αποδοθεί ένα εργαστήρι δημιουργικής γραφής από μια δασκάλα δημιουργικής γραφής; «Η γραφή είναι το ταξίδι και οι λέξεις είναι εργαλεία για το προορισμό. Σου δημιουργεί μια συνειδητότητα. Αν ασχοληθείς κάποια στιγμή με αυτό, αν δεν γράψεις μια μέρα έστω μια λέξη, τότε το ζητάς σαν ίαση της ψυχή σου.
Όταν ξεκίνησε να μπαίνει η γραφή στη ζωή μου ήμουν σε μικρή ηλικία. Ο τρόπος που γράφω άλλαξε από τότε και κάθε μέρα αλλάζει. Μπορώ να διατηρώ ένα ημερολόγιο λέξεων, φράσεων, στιγμών ή αποσπασμάτων από βιβλία. Αυτό είναι μια διαδικασία
γραφής. Είναι βοηθητικά εξελικτική και συνειδητή πράξη». Δεν είναι απαραίτητο να προορίζεις τον εαυτό σου ως συγγραφέα για να βρίσκεσαι σε ένα εργαστήρι γραφής. Μπορείς απλά να χρησιμοποιείς τη γραφή θεραπευτικά και ως τρόπο αυτογνωσίας. Η γλώσσα δεν είναι ένα παλάτι στη απόκρημνη κορυφή ενός βουνού, που χρειάζεται να τσακίσεις τα πόδια σου για να το φτάσεις. Είναι ζωντανή και βρίσκεται γύρω σου, ίσως σε μια ακροθαλασσιά. Έχει να σου δώσει πολλά ακούγοντας το κύμα να σκάει στην ακτή. Πόσες στιγμές και πόσες λέξεις σου έρχονται στο νου με μια τέτοια εικόνα;
1 «Η γραμματική της φαντασίας» του Τζάνι Ροντάρι
2 Η λέξη είναι κατασκευή μαθήτριας και η σημασία της είναι πολύ νόστιμο ψάρι
3 «Το μονοπάτι της γραφής: Ανακαλύπτοντας την ικανότητα σου να γράφεις της Natalie Goldberg
4 «Πώς το γράψιμο μπορεί να βελτιώσει τη ζωή μας» Δήμητρα Διδαγγέλου, Ψυχολόγο, MSc, Ειδίκευση στη Θεραπευτική Γραφή
πηγές: Το μονοπάτι της γραφής: Ανακαλύπτοντας την ικανότητα σου να γράφεις της Natalie Goldberg «Πώς το γράψιμο μπορεί να βελτιώσει τη ζωή μας» Δήμητρα Διδαγγέλου, Ψυχολόγο, MSc, Ειδίκευση στη Θεραπευτική Γραφή «Η γραμματική της φαντασίας» του Τζάνι Ροντάρι
Δήμητρα Σιάρακα
Η Δήμητρα γεννήθηκε στη Λάρισα. Είναι ιδιοκτήτρια του κέντρου ελληνικής γλώσσας Teach me how to Greek, όπου από το 2019 διδάσκει την ελληνική ως δεύτερη/ ξένη γλώσσα και πραγματοποιεί εργαστήρια γραφής σε παιδιά και ενήλικες.
Παράλληλα με τις σπουδές της στην ελληνική φιλολογία και το μεταπτυχιακό της στην Κύπρο στο τμήμα Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας παρακολούθησε σεμινάρια δημιουργικής γραφής, αφήγησης, ένταξης του παιχνιδιού στην εκπαίδευση και διδασκαλίας της ελληνικής ως δεύτερης / ξένης γλώσσας. Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί στο λογοτεχνικό περιοδικό «Πνοές Λόγου και Τέχνης», στο λογοτεχνικό περιοδικό ¨Χάρτης”, καθώς και έχουν διαβαστεί σε εκδηλώσεις που πραγματοποίησε ο
«Σύνδεσμος Γραμμάτων και Τεχνών Θεσσαλίας».
Σπούδασε Δημιουργική Γραφή στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό του Πανεπιστημίου Δυτική Μακεδονίας. Το 2021 παρακολούθησε σεμινάρια θεραπευτικής και εκφραστικής γραφής, ώστε να εντάξει στο πλαίσιο διδασκαλίας της το κομμάτι της
αυτογνωσίας στη γραφή.