Επίμονος παραγωγικός βήχας…
Γράφει ο παιδίατρος, Παναγιώτης Δουλγέρης
Σήμερα θα εξετάσουμε κάποιες καταστάσεις και εμπειρίες κοινές σε όλους μας!
«Γιατρέ μου το παιδί βήχει έντονα και νομίζω ότι ο βήχας του είναι παραγωγικός, με φλέματα.»
«Γιατρέ το παιδί βήχει και βήχει και νομίζω ότι δεν έχει σταματήσει να βήχει εδώ και 2 βδομάδες.»
«Έβηχε όλη τη νύχτα πάλι, δεν κοιμηθήκαμε.»
Ο βήχας των μικρών παιδιών μερικές φορές μπορεί να κρατάει για εβδομάδες. Είναι τα πράγματα πάντα ανησυχητικά; Και αν ο βήχας είναι πράγματι επίμονος, πότε αυτό αποτελεί πρόβλημα;
Ας πάμε στην προσχολική ηλικία (παιδικός και νηπιαγωγείο), σε αυτό το ηλικιακό group ο βήχας κάνει θραύση (για τα βρεφάκια θα μιλήσουμε σε άλλη ανάρτηση).
Είναι αλήθεια ότι το τελευταίο διάστημα αντιμετωπίσαμε πολλά επεισόδια επίμονου βήχα στα μικρά παιδιά, λαρυγγικής και τραχειακής χροιάς, από επαναλαμβανόμενες ιώσεις του αναπνευστικού.
Αρχικά θα πρέπει να κατανοήσουμε όλοι ότι ο βήχας είναι ένα φυσιολογικό αντανακλαστικό του οργανισμού απέναντι στις λοιμώξεις, το οποίο δεν πρέπει να το καταστείλουμε «πάση θυσία». Με το βήχα απομακρύνονται οι μολυσματικές εκκρίσεις του αναπνευστικού που προκαλούνται από τις ασθένειες (μύξες, φλέματα). Άρα σε πρώτη φάση τον βήχα τον χρειαζόμαστε!
Ο βήχας επίσης αποτρέπει την εισρόφηση ξένου σώματος που είναι επικίνδυνη για τον οργανισμό μας.
Είναι φυσιολογικό για τα παιδιά να βήχουν στα πλαίσια μίας λοίμωξης. Σε αυτή την περίπτωση ο βήχας μπορεί να είναι ξηρός όταν δεν κινητοποιούνται φλέγματα και υγρός ή παραγωγικός, όταν παράγονται φλέγματα.
Ωστόσο μερικές φορές ο βήχας μπορεί να είναι σύμπτωμα κάποιας πάθησης ή μιας κατάστασης.
Τα αίτια του βήχα
Τα πιο συχνά αίτια του βήχα (και του επίμονου βήχα) στα παιδιά είναι οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού (ρινίτιδα, φαρυγγίτιδα, λαρυγγίτιδα) και του κατώτερου αναπνευστικού (τραχειίτιδα, βρογχίτιδα, πνευμονία).
Υπάρχουν και πιο σπάνια αίτια για τον βήχα που χρήζουν περισσότερης προσοχής και ελέγχου:
• Άσθμα – αυτή είναι μια χρόνια πάθηση που εκδηλώνεται με συχνά επεισόδια βήχα και αναπνευστικής δυσχέρειας.
• Εισρόφηση ξένου σώματος.
• Χρόνια αλλεργική ρινίτιδα.
• Συγγενή προβλήματα στους πνεύμονες – συχνά τα παιδιά γεννιούνται με αυτά.
• Ψυχογενής βήχας.
• Βήχας από παθητικό κάπνισμα ή ατμοσφαιρική ρύπανση.
Υποτροπιάζων ή χρόνιος βήχας
Είδαμε ότι η κύρια αιτία του βήχα είναι οι λοιμώξεις (συνήθως ιώσεις) του αναπνευστικού συστήματος.
Πότε όμως και γιατί ο βήχας γίνεται επίμονος ;
Στις περισσότερες περιπτώσεις ο επίμονος και παραγωγικός βήχας οφείλεται σε επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού από τους κοινούς ιούς του κρυολογήματος, δηλαδή όταν τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας κολλάνε την μία ίωση μετά την άλλη. Ο βήχας αυτός παρά το ότι μας φαίνεται συνεχής, για μεγάλο διάστημα, συνήθως αποτελείται από διαφορετικά επεισόδια τα οποία είναι χρονικά κοντά και έχουν δυσδιάκριτα όρια.
Ο βήχας αυτός δεν υποδηλώνει κάποια σοβαρή παθολογία από το αναπνευστικό.
Αν αναλογιστούμε ότι την πρώτη χρονιά στον παιδικό σταθμό το παιδί κολλάει κατά μέσο όρο 12 φορές κοινό κρυολόγημα, δεν είναι παράξενο να μας φαίνεται ότι «βήχει συνέχεια».
Πολλές φορές στις μικρές ηλικίες, ο βήχας του κοινού κρυολογήματος παρατείνεται για 10-14 μέρες μετά την αρχική λοίμωξη ως ΜΕΤΑΛΟΙΜΩΔΗΣ ΒΗΧΑΣ, για όσο χρόνο δηλαδή διαρκέσει η αποκατάσταση της επιφάνειας των αεραγωγών και η συνεχιζόμενη παραγωγή εκκρίσεων. Η παρουσία μύξας επιδεινώνει το βήχα αυτό, ειδικά κατά τις βραδινές ώρες όπου το παιδί ξαπλώνει και η μύξα ρέει οπισθορρινικά προς το φάρυγγα. Γι’ αυτό είναι πολύ βοηθητική για το παιδί η τακτική αποσυμφόρηση της μύτης με φυσιολογικό ορό.
Εκτός από τις επανειλημμένες προσβολές του απλού κρυολογήματος (ρινοιοί) και άλλα παθογόνα προκαλούν μεταλοιμώδη βήχα όπως η λοίμωξη από κοκκκύτη, μυκόπλασμα ή RSV.
Πιο σπάνιες (και πιο σοβαρές) περιπτώσεις χρόνιου βήχα είναι οι ακόλουθες: άσθμα, χρόνιες πνευμονοπάθειες (κυστική ίνωση), υποτροπιάζουσες εισροφήσεις (με ή χωρίς γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση), εισρόφηση ξένου σώματος, φυματίωση, συγγενείς ανωμαλίες των αεραγωγών. Οι καταστάσεις αυτές απαιτούν ενδελεχή διερεύνηση.
Τα επεισόδια εκπνευστικού συριγμού στην προσχολική ηλικία και το παιδικό άσθμα εμφανίζονται μετά από ιώσεις αλλά και χωρίς εμφανή αιτία. Το παιδί μπορεί να βήχει κατά τη διάρκεια του ύπνου και η αναπνοή του μπορεί να μας φαίνεται γρήγορη (ταχύπνοια). Άλλοτε μπορεί να βήχει κατά την έντονη σωματική δραστηριότητα. Η ασθματική κρίση εκδηλώνεται με δύσπνοια. Η εκτίμηση από παιδίατρο ή και παιδο-πνευμονολόγο είναι απαραίτητη και η αντιμετώπιση γίνεται κυρίως με εισπνεόμενα φάρμακα.
Πότε μας ανησυχεί ο βήχας που επιμένει;
• Όταν πρόκειται για βρέφος, μικρότερο των 12 μηνών.
• Σε παιδί που δυσκολεύεται να αναπνεύσει ή αναπνέει πολύ γρήγορα.
• Αν ο βήχας εγκατασταθεί μετά από επεισόδιο πνιγμονής πχ κατά την ώρα της σίτισης (εισρόφηση ξένου σώματος).
• Όταν με το βήχα βγάζει φλέματα πράσινα και κίτρινα ή αίμα.
• Σε παιδί που έχει πυρετό, είναι καταβεβλημένο και δυσκολεύεται να φάει/πιει υγρά.
• Σε βήχα που διαρκεί χωρίς σημεία ύφεσης πάνω από 2 εβδομάδες.
Τι θα πρέπει να κάνουμε;
Τις περισσότερες φορές ο παιδίατρος με μία καλή κλινική εξέταση και προσεκτική λήψη του ιστορικού είναι σε θέση να διαγνώσει τις αιτίες του βήχα και να μας καθησυχάσει όταν τα συμπτώματα διαρκούν περισσότερο του αναμενόμενου.
Σε επιπλεγμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστούν επιπλέον εξετάσεις όπως : ακτινογραφία θώρακα, καλλιέργεια φαρυγγικού επιχρίσματος ή πτυέλων, εξετάσεις αίματος και αναπνευστικές δοκιμασίες όπως η σπιρομέτρηση.
Τι θα βοηθήσει τα πιο ήπια επεισόδια βήχα;
Αν ο βήχας του παιδιού οφείλεται σε κρυολόγημα, λαρυγγίτιδα ή άλλη ήπια ιογενή λοίμωξη μπορούμε να λάβουμε κάποια υποστηρικτικά μέτρα:
1. Καλός αερισμός του χώρου, καθαρός αέρας! Η ζεστή, υγρή και βαριά ατμόσφαιρα επιδεινώνει το βήχα, ειδικά τη λαρυγγίτιδα. Γι αυτό σε κρίση λαρυγγίτιδας βγάζουμε το παιδί έξω, στον κρύο και καθαρό αέρα. Γενικά η ατμόσφαιρα δεν πρέπει να είναι ούτε ιδιαίτερα υγρή αλλά ούτε και ξερή όπως γίνεται από το air condition. Μέση επιθυμητή υγρασία δωματίου περίπου 50%.
2. Ο καθαρισμός τη μύτης μέσω των πλύσεων με φυσιολογικό ορό. Συχνά ένα μέρος του βήχα, ειδικά αυτός που εκδηλώνεται κατά την ξαπλωτή θέση, προέρχεται από ρινικές εκκρίσεις που ρέουν από το οπίσθιο τμήμα της μύτης προς έναν ερεθισμένο από ίωση φάρυγγα. Ο βήχας αυτός της οπισθορρινικής έκκρισης μας δίνει την αίσθηση ότι είναι υγρός, ωστόσο δεν οφείλεται σε φλέματα. Καθαρίζουμε λοιπόν καλά τη μυτούλα τακτικά και πριν τον ύπνο.
3. Χορήγηση στο παιδί άφθονου νερού. Όπως είναι γνωστό η καλή ενυδάτωση ρευστοποιεί τις εκκρίσεις του αναπνευστικού, τόσο της μύτης όσο και των πνευμόνων οι οποίες στη συνέχεια με το βήχα απομακρύνονται (είπαμε ο βήχας χρειάζεται). Οι ρευστές εκκρίσεις απομακρύνονται πιο εύκολα.
4. Χορήγηση ζεστών ροφημάτων με προσθήκη μελιού ή και χορήγηση σκέτου μελιού.
5. Ύπνος σε ανασηκωμένη θέση με μαξιλάρια.
6. Βόλτα στον ήλιο (όταν έχει!). Τα άρρωστα παιδιά αν δεν έχουν υψηλό πυρετό πρέπει να βγαίνουν στον ήλιο. Τόνωση της διάθεσης και του ανοσοποιητικού και σίγουρα μείωση του βήχα από την ευεργετική δράση της ηλιοφάνειας και του καθαρού αέρα.
7. Σε ξηρό και παροξυσμικό βήχα δοκιμάστε υδρατμούς, στο μπάνιο ή πάνω από κατσαρόλα.
8. Τα φυτικά αντιβηχικά σιρόπια βοτάνων μπορεί να βοηθήσουν. Τα σιρόπια αυτά δρουν είτε μαλακώνοντας τον ερεθισμένο λαιμό είτε με placebo effect.
9. Τα κεντρικώς δρώντα αντιβηχικά σιρόπια, τα αντισταμινικά σιρόπια και τα βλεννολυτικά σιρόπια ΔΕΝ έχουν θέση στη θεραπεία του ιογενούς βήχα της παιδικής ηλικίας.
10. Τυχόν φαρμακευτική θεραπεία εξαρτάται από την αιτία που προκαλεί βήχα στο παιδί, όπως θα διαγνωσθεί από τον γιατρό. Για παράδειγμα αν η λοίμωξη προκαλείται από βακτήρια μπορεί να τη θεραπεύσουμε με αντιβιοτικά. Αν η λοίμωξη είναι ιογενής (όπως το κοινό κρυολόγημα) δεν θεραπεύεται με αντιβιοτικά. Η ασθματικού τύπου βρογχίτιδα θεραπεύεται με εισπνεόμενα φάρμακα.