Έκθεση στον ήλιο και μέτρα προστασίας
Υπάρχουν άνθρωποι που όχι μόνο επιδιώκουν την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη έκθεση στον ήλιο αλλά και την θεωρούν και σύμμαχο στην προσπάθειά τους για μια καλύτερη υγεία. Δυστυχώς, αυτό είναι τελείως λάθος και, ακόμα χειρότερα, αυτό το λάθος μπορεί να δημιουργήσει κίνδυνους για την υγεία ακόμα και πολλά χρόνια μετά τη τη διάπραξή του, ειδικά αν αυτή έχει συμβεί στην παιδική ηλικία.
Γράφει ο Κίμων Παπαλουκάς
Παιδίατρος, MD MSc, Επιμελητής Παιδιατρικής Κλινικής Metropolitan Hospital
Ήλιος: και ευεργετικός και επιβλαβής
Ο ήλιος έχει ευεργετικά και επιβλαβή αποτελέσματα, εκπέμπει φως που είναι κρίσιμο για τη σωματική και ψυχολογική ευεξία του ανθρώπου, θερμότητα αλλά και υπεριώδη ακτινοβολία (UV).
Τα επίπεδα της υπεριώδους ακτινοβολίας είναι ανεξάρτητα από τη θερμοκρασία και μπορεί να είναι υψηλά ακόμα και με νεφελώδη καιρό.
Εξαρτώνται από ποικίλους παράγοντες όπως:
Ώρα της ημέρας – το μεσημέρι που είναι ψηλότερα ο ήλιος στον ουρανό είναι και υψηλότερο το επίπεδο ακτινοβολίας UV.
Εποχή του έτους − τα επίπεδα ακτινοβολίας UV είναι γενικά υψηλότερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Γεωγραφική θέση − όσο πιο κοντά στον ισημερινό, τόσο υψηλότερα τα επίπεδα ακτινοβολίας UV.
Υψόμετρο – η ακτινοβολία αυξάνεται σε υψηλό υψόμετρο λόγω της αραιότερης σύστασης της ατμόσφαιρας της ικανής να την απορροφήσει.
Σύννεφα – μειώνουν την υπεριώδη ακτινοβολία
Περιβάλλον − οι ακτίνες UV ανακλώνται σε επιφάνειες όπως το χιόνι, το νερό και η άμμος, γεγονός που συμβάλλει αθροιστικά στην έκθεση του ατόμου.
Έκθεση στον ήλιο & καρκίνος του δέρματος
Η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης καρκίνων του δέρματος τα τελευταία χρόνια σχετίζεται στενά με τις ολοένα και πιο δημοφιλείς υπαίθριες δραστηριότητες και την ψυχαγωγική έκθεση στον ήλιο. Η υπερβολική έκθεση στο ηλιακό φως είναι ευρέως αποδεκτή ως η υποκείμενη αιτία για επιβλαβείς επιπτώσεις στο δέρμα, τα μάτια και το ανοσοποιητικό σύστημα. Τέσσερις από τις πέντε περιπτώσεις καρκίνου του δέρματος θα μπορούσαν να προληφθούν, καθώς η βλάβη από υπεριώδη ακτινοβολία είναι ως επί το πλείστον αποφεύξιμη.
Τα παιδιά, μάλιστα, διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο. Το δέρμα των παιδιών είναι πιο ευαίσθητο σε βλάβες από την υπεριώδη ακτινοβολία. Η έκθεση στον ήλιο κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία φαίνεται να δημιουργεί προϋποθέσεις για την ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος, τόσο μελανώματος όσο και μη μελανώματος στη μετέπειτα ζωή.
Επίσης, αυξάνει τον κίνδυνο βλαβών στους οφθαλμούς καθώς και τον κίνδυνο εμφάνισης καταρράκτη στην ενήλικη ζωή, ενώ παράλληλα μπορεί να καταστείλει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Μερικοί μεμονωμένοι παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του δέρματος είναι: το ανοιχτόχρωμο δέρμα, τα ανοιχτόχρωμα μάτια και μαλλιά, το ιστορικό σοβαρών ηλιακών εγκαυμάτων και η εύκολη τάση εγκαυμάτων παρά την αντηλιακή προστασία, οι φακίδες, Το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος.
Λίγη ακτινοβολία UV είναι απαραίτητη – πολλή όμως είναι επιβλαβής
Η έκθεση στο φως του ήλιου επιτρέπει στον οργανισμό να παράγει βιταμίνη D, απαραίτητη για την ανάπτυξη του σκελετού και του ανοσοποιητικού συστήματος. Καθημερινή έκθεση 10 έως 15 λεπτά με πρόσωπο, αντιβράχια, και χέρια στον καλοκαιρινό ήλιο είναι αρκετό διάστημα για να διατηρηθούν τα επίπεδα της βιταμίνης D.
Η ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα σε ορισμένα άτομα, π.χ. στα ηλικιωμένα άτομα που είναι κλεισμένα στο σπίτι, στα άτομα με πολύ σκούρο δέρμα ή τα άτομα που κατοικούν σε περιοχές μεγάλου γεωγραφικού πλάτους όπου τα επίπεδα ακτινοβολίας UV είναι σχετικά χαμηλά.
Σημαντική παράμετρος αντιμετώπισης των βλαβερών συνεπειών της UV ακτινοβολίας είναι η αλλαγή στάσης και τρόπου ζωής.
Πολλοί άνθρωποι θεωρούν την εντατική ηλιοθεραπεία φυσιολογική δραστηριότητα και τη συνδέουν με ένα ελκυστικό αισθητικό αποτέλεσμα το οποίο και θεωρούν ένδειξη καλής υγείας. Δυστυχώς, ακόμα και νέα παιδιά συχνά υιοθετούν αυτή τη στάση και μάλιστα από μικρή ηλικία.
Για να επιτευχθεί συνεπώς μια αποτελεσματική μέθοδος προστασίας από την ακτινοβολία UV πρέπει να αλλάξει, σε πρώτη φάση, η αντίληψη και η συμπεριφορά πάνω στην έκθεση στον ήλιο. Η αρχή για μια τέτοια αλλαγή είναι η αναγνώριση ότι οι άνθρωποι γεννιούνται με διαφορετικούς τύπους δέρματος και ο καθένας πρέπει να είναι ευχαριστημένος με το φυσικό του χρώμα δέρματος.
Είναι σημαντικό να επικεντρωθούμε στη στάση των παιδιών και τη συμπεριφορά τους σε νεαρή ηλικία, ιδιαίτερα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, τότε που τα παιδιά τείνουν να είναι πιο δεκτικά στην ανάγκη για προστασία από τον ήλιο. Άτομα που αναπτύσσουν τέτοιες συνήθειες σε νεαρή ηλικία έχουν περισσότερες πιθανότητες να τις υιοθετήσουν διατηρώντας έτσι έναν υγιεινό τρόπο ζωής τόσο κατά τη διάρκεια της σχολικής τους ζωής όσο και για την υπόλοιπη ζωή τους.
Τρόποι προστασίας από τον ήλιο
-Περιορίστε τον χρόνο έκθεσης στον μεσημεριανό ήλιο: η ακτινοβολία UV είναι ισχυρότερη μεταξύ 10 π.μ. και 4 μ.μ.
-Παρακολουθήστε τον δείκτη UV μέσω μιας εφαρμογής που μπορείτε να εγκαταστήσετε στο κινητό σας αν δεν είναι ήδη εγκατεστημένη σε αυτό. Ο έλεγχος αυτός σας βοηθά να σχεδιάσετε τις δικές σας υπαίθριες δραστηριότητες με τρόπους που αποτρέπουν υπερβολική έκθεση στις ακτίνες του ήλιου.
-Χρησιμοποιήστε τη σκιά με σύνεση λαμβάνοντας υπόψη ότι οι σκιώδεις δομές όπως δέντρα, ομπρέλες ή κουβούκλια δεν προσφέρουν πλήρη προστασία από τον ήλιο.
-Φοράτε προστατευτικά ρούχα. Ένα καπέλο με φαρδύ χείλος προσφέρει καλή προστασία για τα μάτια, τα αυτιά, το πρόσωπο και την πλάτη σας. Γυαλιά ηλίου που παρέχουν 99% και 100% προστασία σε UVA και UVB. Ρούχα με πυκνή ύφανση, άνετα φορεμένα παρέχουν πρόσθετη προστασία από τον ήλιο.
-Χρησιμοποιήστε αντηλιακό σε μέρη που παραμένουν εκτεθειμένα (χέρια, πρόσωπο). Εφαρμόστε αρκετή ποσότητα αντηλιακού ευρέος φάσματος και εφαρμόστε ξανά κάθε δύο ώρες ή μετά το κολύμπι, το παιχνίδι ή την άσκηση σε εξωτερικό χώρο. Το αντηλιακό δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιείται για να παρατείνει τη διάρκεια της έκθεσης στον ήλιο
-Αποφύγετε το τεχνητό ηλιακό φως και το μαύρισμα με τη βοήθειά του.
-Η προστασία από τον ήλιο δεν είναι απαραίτητη μόνο στην παραλία αλλά ισχύει για όλους τους εξωτερικούς χώρους. Αρκετές φορές άνθρωποι καίγονται απ’ τον ήλιο γιατί δεν συνειδητοποιούν την ανάγκη προστασίας. Να θυμάστε ότι τα παιδιά μπορεί να εκτεθούν σε έντονο ηλιακό φως στο μπαλκόνι του σπιτιού, σε μια επίσκεψη στον ζωολογικό κήπο, κατά τη διάρκεια του διαλείμματος στο σχολείο ή και κατά τη διάρκεια υπαίθριων αθλητικών δραστηριοτήτων.
Τρόποι αντιμετώπισης εγκαυμάτων:
-Φύγετε από τον ήλιο το συντομότερο δυνατό
-Δροσίστε το δέρμα σας με ένα κρύο ντους, μπάνιο ή μια υγρή πετσέτα (προσέξτε να μην αφήσετε ένα μωρό ή ένα μικρό παιδί να κρυώσει πολύ)
-Απλώστε κρέμα στο κάψιμο ή χρησιμοποιήστε κάποιο σπρέι με αλόη
-Πιείτε άφθονο νερό για να ρίξετε τη θερμοκρασία σας και να αποφύγετε την αφυδάτωση
-Πάρτε παυσίπονα, όπως παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη για οποιονδήποτε πόνο
-Καλύψτε το δέρμα και αποφύγετε το άμεσο ηλιακό φως έως ότου επουλωθεί πλήρως το κάψιμο.
Αποφύγετε να:
-Χρησιμοποιείτε βαζελίνη ή άλλες λιπαρές η ελαιώδεις ουσίες σε ηλιακό έγκαυμα, καθώς αυτές φράσσουν τους πόρους του δέρματος και δεν μπορεί να ελευθερωθεί θερμότητα και ιδρώτας
-Τοποθετείτε πάγο ή παγοκύστεις σε άμεση επαφή με ηλιακό έγκαυμα
-«Σπάτε» δερματικές φυσαλίδες και μην προσπαθείτε να αφαιρέσετε το ξεφλουδισμένο δέρμα, υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης
φοράτε ρούχα με στενή εφαρμογή στην περιοχή του εγκαύματος.