Burnout – Σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης
Είτε κάνετε μακροχρόνια πολλά πράγματα εξαιτίας προσωπικών κινήτρων και φιλοδοξίας, είτε λόγω της επιθυμίας σας να ευχαριστείτε τους άλλους, ή και τα δύο, κινδυνεύετε από burnout. Οι άνθρωποι που δουλεύουν σκληρά είναι πιο επιρρεπείς στην επαγγελματική εξουθένωση (σύνδρομο burnout).
Είναι όλοι αυτοί οι άνθρωποι που προσπαθούν να είναι “πετυχημένοι” επαγγελματικά, ʺσούπερ μαμάδες” και “σούπερ μπαμπάδεςʺ, οι τελειομανείς, οι εργασιομανείς και τελικά καταλήγουν σε υπερκόπωση από τις υπερβολικές υποχρεώσεις, προσδοκίες και στρες. Είναι οι άνθρωποι που φαίνεται (ή νομίζουν) ότι μπορούν να κάνουν τα πάντα, που δουλεύουν ατελείωτες ώρες, και εντυπωσιάζουν τους άλλους με το πόσο ικανοί είναι. Όμως όλα αυτά τα επιτεύγματα μπορεί να σταματήσουν απότομα, αν εμφανιστεί burnout.
Η εξουθένωση είναι τεράστιο πρόβλημα όχι μόνο για το άτομο που υποφέρει από burnout, αλλά και για την οικογένειά του. Η πλειονότητα των ατόμων με επαγγελματική εξουθένωση αντιμετωπίζει υψηλό φόρτο εργασίας, πολλές ώρες εργασίας, και συνεπώς συγκρούσεις μεταξύ εργασίας και οικογένειας. Επίσης, η παραμέληση προσωπικών αναγκών (όπως μια υγιεινή διατροφή, επαρκής ύπνος και ανάπαυση, άσκηση και κοινωνικές σχέσεις) καθιστούν πιο δύσκολη την απόλαυση της ζωής, μπορεί να προκαλέσει ποικίλα προβλήματα υγείας, όπως ευερεθιστότητα, εκρήξεις θυμού, σεξουαλικές διαταραχές, έλλειψη όρεξης.
Αιτίες burnout
Το burnout είναι αποτέλεσμα χρονίου συσσωρευμένου στρες που κατακλύζει πλέον τον εργαζόμενο και σταδιακά εκμηδενίζει τα ψυχικά και σωματικά αποθέματα και τα κίνητρα. Όταν κάποιος βιώνει πολύ άγχος (ή βρίσκεται υπό μεγάλη πίεση) για μεγάλο χρονικό διάστημα και δεν μπορεί να επαναφορτιστεί αρκετά συναισθηματικά και σωματικά, τότε κάποιος μπορεί σιγά σιγά να βρεθεί σε burnout. Τα άτομα που έχουν burnout συχνά αναφέρουν αισθήματα εξάντλησης, κόπωσης, γνωσιακά προβλήματα (έλλειψη συγκέντρωσης, κακή μνήμη), έλλειψη κινήτρων και δημιουργικότητας. Επίσης, άτομα που έχουν burnout να γίνουν κυνικά, ευερέθιστα. Η εμπειρία τραυματικών ή πολύ αγχωτικών γεγονότων μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία του burnout, επειδή είναι πιο δύσκολο να επικεντρωθεί κανείς στις δικές του ανάγκες.
Το burnout είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού των παρακάτω παραγόντων, και όχι ένας μεμονωμένος λόγος. Ακολουθούν οι κύριες αιτίες για την ανάπτυξη burnout των ανθρώπων:
Πολλές ώρες εργασίας
Υψηλός φόρτος εργασίας
Χαμηλός έλεγχος αντικειμένου εργασίας
Προβλήματα ιεραρχίας, οργάνωσης, αδικίες
Το στυλ ηγεσίας του εργοδότη/διευθυντή
Σύγκρουση εργασίας με οικογένεια
Τραυματικά γεγονότα
Οι μορφές με τις οποίες μπορεί να εμφανιστεί το burnout ποικίλουν. Ίσως να νιώθετε ότι χρειάζεστε περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσετε εργασίες, η συγκέντρωσή σας και η μνήμη σας να έχουν μειωθεί. Η αυτοπεποίθησή σας μπορεί να μειώνεται σταδιακά, να νιώθετε σωματική εξάντληση, υπερκόπωση, να δυσκολεύεστε να συγκεντρωθείτε και να έχετε έντονα συναισθηματικά ξεσπάσματα (π.χ. να κλαίτε για μικρά πράγματα ή νευριάζετε και να έχετε εκρήξεις θυμού με το παραμικρό, σπασμένα νεύρα). Από τα πρώτα συμπτώματα που εμφανίζονται είναι οι διαταραχές ύπνου (αϋπνία, συχνές αφυπνίσεις, κα). Ή μπορεί να εμφανίζετε πια μια τεράστια απέχθεια για το (επαγγελματικό) αντικείμενο ή δουλειά με την οποία ασχοληθήκατε τόσο έντονα.
Οι μελέτες εντοπίζουν κλινικά τρία βασικά χαρακτηριστικά στο burnout τα οποία μάλιστα εξελίσσονται σταδιακά: αρχικά η συναισθηματική εξάντληση, ακολουθεί ο κυνισμός/αποπροσωποποίηση και τέλος η έλλειψη προσωπικής επίτευξης. Ακολουθεί ένας σύντομος ορισμός αυτών των χαρακτηριστικών:
Συναισθηματική εξάντληση: αφορά την μια χρόνια κόπωση, αισθάνονται εξαιρετικά κουρασμένοι, έλλειψη ενέργειας και αδυναμία να ξεκουραστούν ουσιαστικά.
Κυνισμός/Αποπροσωποποίηση: αρνητικά και κυνικά συναισθήματα, απομακρύνονται και αποξενώνονται από τους συνεργάτες και συναδέλφους.
Έλλειψη προσωπικής επίτευξης: νιώθει ανίκανος να προσφέρει και μειώνεται η απόδοσή του. Γίνεται μια αρνητική αυτο-αξιολόγηση, και κατά συνέπεια παραιτείται από κάθε προσπάθεια. Αναπτύσσεται αδιαφορία για την εργασία και έλλειψη δημιουργικότητας.
Το burnout επηρεάζει διαφορετικά τους άντρες και τις γυναίκες
Μελέτες έχουν δείξει ότι το burnout επηρεάζει διαφορετικά τους άνδρες και τις γυναίκες. Οι γυναίκες με burnout είναι πιο πιθανό να αισθάνονται συναισθηματική εξάντληση, ενώ οι άνδρες είναι πιο πιθανό να αισθάνονται κυνισμό και αποστασιοποίηση. Επίσς τα αρνητικά γεγονότα της ζωής και οι απαιτήσεις στη δουλειά είχαν σημαντική επίδραση στο burnout, αλλά μόνο για τις γυναίκες. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι οι γυναίκες αισθάνονται την πίεση τον ρόλων για “να τα κάνουν όλα”, δουλειά και σπίτι μαζί.
Η τεχνολογία κάνει χειρότερη την κατάσταση
Η συνεχής πρόσβασή μας στην τεχνολογία είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει πλέον σε υψηλά ποσοστά burnout. Ενώ η τεχνολογία μπορεί να είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο, εάν δεν μπούνε προσωπικά ή επαγγελματικά όρια προκαλεί το βάρους του “πάντα συνδεδεμένος” που αυξάνει τις πιθανότητες να εξαντληθείτε. Εάν δεν μπορείτε να ξεφύγετε από το τσεκάρισμα του email, του τηλεφώνου και των social media, δεν θα μπορέσετε ποτέ να κάνετε ένα πραγματικό διάλειμμα από τη δουλειά.
Πρέπει να ζητήσω βοήθεια για την επαγγελματική εξουθένωση;
Το burnout δεν βλάπτει μόνο “συναισθηματικά”, έχει και σοβαρές σωματικές συνέπειες. Μελέτες έχουν δείξει ότι η επαγγελματική εξουθένωση σχετίζεται με κινδύνους για την σωματική υγεία που περιλαμβάνουν καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτη τύπου ΙΙ, υψηλή χοληστερόλη, πόνο στα οστά και τις αρθρώσεις, κόπωση, πονοκεφάλους, γαστρεντερικά και αναπνευστικά προβλήματα, ακόμη και θάνατο πριν από την ηλικία των 45 ετών.
Ίσως να νιώθετε ντροπή να ζητήσετε βοήθεια, αλλά το να ζητήσετε βοήθεια για το burnout είναι σοφή επιλογή. Είναι το πρώτο βήμα για να γίνετε καλύτερα, για να ξεφύγετε από την χρόνια κόπωση και να αποφύγετε τα παραπάνω σοβαρά προβλήματα υγείας. Αν νιώθετε εξουθενωμένοι, είναι ανάγκη να μειώσετε το στρες, τις ώρες της δουλειάς ή της μελέτης, ή ακόμη και να πάρετε άδεια για να ξεκουραστείτε. Αν είστε ένας γονέας (γονεϊκή εξουθένωση) που μένει στο σπίτι, ίσως να είναι ανάγκη να επαναπροσδιορίσετε το καθημερινό σας πρόγραμμα και να φροντίσετε περισσότερο τον εαυτό σας.
Μαθαίνοντας να βάζετε υγιή όρια σε εσάς και στους άλλους, να μην φορτώνεστε τα πάντα, να αποδέχεστε και να ζητάτε την βοήθεια των άλλων, θα μπορείτε να προστατευτείτε από την εμφάνιση της υπερκόπωσης στο μέλλον. Αν συνεχίζετε να σπρώχνετε τον εαυτό σας να επιτύχει περισσότερα ή να φορτωθεί περισσότερα, τόσο πιο εξαντλημένος θα νιώθετε και τόσο πιο χειρότερη θα γίνει η κατάσταση (έως και μη-αναστρέψιμη).
Ένας ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής θα αξιολογήσει την βαρύτητα του burn out και θα σας δώσει τις απαραίτητες οδηγίες. Σε κάθε περίπτωση, η ψυχοθεραπεία θα σας βοηθήσει να καταλάβετε πως φτάσατε στην επαγγελματική εξουθένωση, να αναγνωρίσετε βήματα και αλλαγές που πρέπει να γίνουν για να βαδίσετε προς την ανάρρωση, και πως μπορείτε να προλάβετε την επανεμφάνισή της στο μέλλον.
Burnout ή κατάθλιψη;
Συχνά οι δύο αυτές καταστάσεις συγχέονται ή μπορεί να συνυπάρχουν (το burn out μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη). Όμως η θεραπεία αρχίζει με τη σωστή διάγνωση και για αυτό είναι πολύ σημαντικό καταρχήν να υπάρχει μία αξιόπιστη διάγνωση από έναν ειδικό ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή, για να ληφθούν και τα καταλληλότερα μέτρα για την αντιμετώπισή της. Μπορείτε να κάνετε το τεστ για την κατάθλιψη για μια πρώτη εκτίμηση.
Αντιμετώπιση Burnout
Αυτό που πρέπει να συγκρατήσετε είναι ότι οι λιγοστές διακοπές και άδειες δεν είναι η λύση στο burnout. Το να κάνετε περισσότερες διακοπές δίνει μια παροδική λύση, και δεν αντιμετωπίζει το burnout. Είναι απλώς μια γρήγορη λύση και δεν φτάνει στη ρίζα του προβλήματος. Οι διακοπές μπορεί να είναι ένας πολύ καλός τρόπος αποσυμπίεσης, αλλά αν επιστρέφετε στις ίδιες συνθήκες που σας οδήγησαν στην εξάντληση, ο κύκλος θα επαναληφθεί.
Για την αντιμετώπιση του burnout χρειάζεται απαραιτήτως να ληφθούν ατομικά αλλά και εταιρικά μέτρα (μείωση ωρών εργασίας, επανπροσδιορισμός ρόλων, ομάδες υποστήριξης).
Τα ατομικά μέτρα περιλαμβάνουν:
Ενδυνάμωση της προσωπικότητας, φροντίδα εαυτού
Καλλιέργεια δεξιοτήτων χαλάρωσης (πχ διαφραγματικές αναπνοές, διαλογισμός, ενσυνειδητότητα)
Άσκηση (αερόβια κατά προτίμηση)
Σωστή διατροφή
Κοινωνική στήριξη (συνεργάτες, υπεύθυνοι εργασίας, οικογένεια)
Βελτίωση δεξιοτήτων διαπροσωπικής επικονωνίας και διεκτίκησης
Δεξιότητες αποτελεσματικής διαχείρισης χρόνου
Μπορεί να είναι δύσκολο να προβλέψετε πόσο θα διαρκέσει και τι βήματα είναι ανάγκη να κάνετε για να αναρρώσετε από την υπερκόπωση. Αν και μπορεί να μην αποδέχεστε ότι χρειάζεστε βοήθεια ή να μη θέλετε να το γνωστοποιήσετε στους συναδέλφους σας, αλλά όλοι τη χρειαζόμαστε κάποιες φορές και δεν θα μπορέσετε να βγείτε από την εξουθένωση αν δεν αλλάξετε τόσο εσείς όσο και οι συνθήκες στο εργασιακό σας περιβάλλον. Πιέζοντας τον εαυτό σας θα κάνετε τα πράγματα χειρότερα.
Η ψυχοθεραπεία θα σας βοηθήσει:
Να προλάβετε το burn out αν κινείστε προς αυτή την κατεύθυνση, ή να επιταχύνετε τη διαδικασία ανάρρωσης.
Να κατανοήσετε ποια δικά σας θέματα σας οδήγησαν στην επαγγελματική εξουθένωση (πχ τελειομανία, θέματα φιλοδοξιών, ανταγωνισμού, χαμηλής αυτοπεποίθησης, η δυσκολία να πείτε “όχι”, κλπ), και να δημιουργήσετε ένα πλάνο πρόληψης για το μέλλον.
Η ψυχοθεραπεία από μόνη της δεν είναι αρκετή για να αντιμετωπιστεί το burnout και η χρόνια κόπωση εάν έχουν ήδη εμφανιστεί, καθώς δεν μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη σωματική διάσταση της νόσου. Για αυτό το κομμάτι θα χρειαστείτε και βιολογικές προσεγγίσεις (για παράδειγμα βιταμίνες, αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, υπναγνωγά, ομοιοπαθητική, βελονισμό, κα).
Περισσότερα εδώ
Φωτογραφία pixabay-lukasbieri