Ο οκτάχρονος Στέφανος δυσκολεύεται στην ανάγνωση, διαβάζει με αργό ρυθμό, στην πραγματικότητα συλλαβίζει, συχνά αντικαθιστά συλλαβές ή παραλείπει λέξεις.
«Αρχίσαμε να παρατηρούμε ότι δυσκολεύεται στην ανάγνωση ήδη στην πρώτη δημοτικού. Στην αρχή θεωρήσαμε ότι ίσως χρειαζόταν παραπάνω χρόνο. Το συζητήσαμε με τη δασκάλα του και μας είπε ότι κάποια παιδιά παίρνουν μπροστά μετά τα Χριστούγεννα, έτσι και εμείς μείναμε ήσυχοι. Με την πάροδο του χρόνου όμως το παιδί δεν παρουσίαζε κάποια βελτίωση. Έτσι, αποφασίσαμε να ζητήσουμε βοήθεια». Αυτά διηγούνται οι γονείς του Στέφανου.
Παλιότερα, όταν ένα παιδί δυσκολευόταν να διαβάσει, ή έκανε λάθη στην ορθογραφία, ή δεν καταλάβαινε τις μαθηματικές πράξεις, γονείς και εκπαιδευτικοί βιάζονταν να του κολλήσουν την ταμπέλα του τεμπέλη ή του χαζού. Όμως, δεν είναι έτσι. Είναι πιθανό να υπήρχε στην περίπτωσή του κάποια ειδική μαθησιακή διαταραχή.
Τα άτομα με ειδική μαθησιακή διαταραχή αντιμετωπίζουν δυσκολία στην ανάγνωση, στον γραπτό λόγο ή στα μαθηματικά. Παράλληλα, μπορεί να αντιμετωπίσουν προβλήματα και σε άλλους τομείς, όπως στη μνήμη, στη συγκέντρωση, τη δυνατότητα σχεδιασμού και οργάνωσης κ.λπ.
Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να μην υποτιμήσουν πιθανά σημάδια, που θα πρέπει να τους οδηγήσουν έγκαιρα στον ειδικό. Οι δυσκολίες γίνονται αντιληπτές κατά κύριο λόγο στην πρώτη δημοτικού, όταν το παιδί μαθαίνει γραφή, ανάγνωση και μαθηματικά. Ωστόσο, αρκετά παιδιά μένουν αδιάγνωστα, καθώς οι γονείς αγνοούν, υποτιμούν ή παρερμηνεύουν τις ενδείξεις.
Πώς γίνεται η διάγνωση
Η ειδική μαθησιακή διαταραχή μπορεί να διαγνωστεί μόνο μετά την είσοδο του παιδιού στην επίσημη εκπαίδευση. Και για να γίνει αυτό, ο μαθητής θα πρέπει, βάσει του DSM-5, να πληροί τα εξής κριτήρια: Έχει δυσκολίες σε τουλάχιστον έναν από τους παρακάτω τομείς και για τουλάχιστον έξι μήνες, παρά την υποστήριξη που μπορεί να λαμβάνει:
-ανάγνωση (να μη διαβάζει με ακρίβεια, να διαβάζει αργά ή με πολύ κόπο, να παραλείπει ή να αντικαθιστά συλλαβές ή και ολόκληρες λέξεις κ.λπ.)
-κατανόηση του κειμένου που διαβάζει
-ορθογραφία
– γραπτή έκφραση (γραμματική, στίξη, οργάνωση γραπτού λόγου κ.ο.κ.)
-κατανόηση μαθηματικών εννοιών (τι σημαίνει πρόσθεση, αφαίρεση κ.λπ.), πράξεων και υπολογισμών
– κατανόηση της λογικής των μαθηματικών (δεν μπορεί να εφαρμόσει μαθηματικές έννοιες για να λύσει προβλήματα, παραδείγματος χάριν δεν ξέρει τι πράξη πρέπει να κάνει για να βρει το άθροισμα δύο αριθμών).
Οι ακαδημαϊκές του δεξιότητες είναι σημαντικά κατώτερες του επιπέδου που αναμένεται για ένα παιδί της ηλικίας του και του δημιουργούν προβλήματα στο σχολείο και γενικά στις καθημερινές του δραστηριότητες.
Οι δυσκολίες αυτές ξεκινούν κατά τη σχολική ηλικία. Έχει αποκλειστεί το ενδεχόμενο άλλων καταστάσεων, όπως κάποιες νευρολογικές διαταραχές, έλλειψη καλής γνώσης της γλώσσας, ανεπαρκής εκπαιδευτική καθοδήγηση κ.ο.κ.
Η διάγνωση γίνεται με έναν συνδυασμό εργαλείων, π.χ. παρατήρηση, συνεντεύξεις του παιδιού και ατόμων του περιβάλλοντός του, λήψη και αξιολόγηση του οικογενειακού ιστορικού, αξιολόγηση των αναφορών των εκπαιδευτικών, ειδικά τεστ κ.λπ.
Τι είναι καλό να γνωρίζετε
Η ειδική μαθησιακή διαταραχή δεν έχει σχέση με τη νοημοσύνη του παιδιού ούτε πρόκειται για κάποια «αναπηρία». Τα άτομα με ειδική μαθησιακή διαταραχή συνήθως έχουν φυσιολογικό δείκτη ευφυΐας ή και ανώτερο του μέσου όρου. Ωστόσο, αν δεν λάβουν τη φροντίδα που χρειάζονται, μπορεί να μην μπορέσουν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους.
Υπολογίζεται ότι το 5%-15% των παιδιών σχολικής ηλικίας εμφανίζουν κάποια ειδική μαθησιακή διαταραχή.
Περίπου το 80% έχουν κάποια δυσκολία στην ανάγνωση, πρόβλημα που φαίνεται να επηρεάζει κυρίως τα αγόρια, ενώ τα κορίτσια φαίνεται να αντιμετωπίζουν συχνότερα δυσκολία στα μαθηματικά (Moll, Kunze, Neuhoff, Bruder, Körne. PLοS one, 2014). Τέλος, 1/3 των παιδιών με ειδική μαθησιακή διαταραχή φαίνεται ότι έχουν ταυτόχρονα και ΔΕΠ-Υ (Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία).
Η ειδική μαθησιακή διαταραχή δεν «θεραπεύεται». Ακολουθεί το άτομο σε όλη του τη ζωή, ωστόσο με την κατάλληλη παρέμβαση τίθεται υπό αποτελεσματικό έλεγχο.
Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος