To Πάσχα στη χώρα μας, είναι συνυφασμένο με το “χωριό”, εκεί που γεννηθήκαμε, εκεί που μεγαλώσαμε, εκεί που ζουν οι γονείς μας και κάθε τέτοιες μέρες περιμένουν τα παιδιά κι εγγόνια, που ζουν μακριά τους!
Το Πάσχα, είναι αναμνήσεις, όμορφες εικόνες και στιγμές… Η μυρωδιά από τις ασβεστωμένες αυλές, η μυρωδιά από τα φρεσκοψημένα τσουρέκια, οι ψαλμωδίες της Μεγάλης Εβδομάδας, όπου κι αν είμαστε, η σκέψη και μόνο μας προκαλεί συγκίνηση!
Τα έθιμα αυτής της μεγάλης γιορτής της Χριστιανοσύνης, είναι πολλά και ποικίλουν από τόπο σε τόπο! Το Πάσχα είναι η πιο όμορφη γιορτή και σ΄αυτό συμβάλλει και ο καιρός, αφού η φύση είναι στα καλύτερα της!
Στην Κρήτη τη Μεγάλη Εβδομάδα, οι γυναίκες ασχολούνται με την καθαριότητα του σπιτιού, με την παρασκευή των πασχαλινών γλυκισμάτων, ενώ τα απογεύματα οι οικογένειες, πηγαίνουν στα “Αυγικά”(οι απογευματινές λειτουργίες της Μ. Εβδομάδας).
Τη Μεγάλη Δευτέρα λοιπόν γίνεται η καθαριότητα στο εσωτερικό του σπιτιού, αλλά και στους εξωτερικούς χώρους , ενώ παλιότερα οι νοικοκυρές ασβέστωναν αυλές και πεζούλια, έτσι ώστε όταν περάσει ο Επιτάφιος, όλα να λάμπουν! Στις μέρες μας οι δύσκολες και χρονοβόρες δουλειές γίνονται μέρες πριν και γι΄ αυτή την εβδομάδα μένει ένα απλό καθάρισμα!
Τη Μεγάλη Δευτέρα όμως ξεκινά και η νηστεία για να κοινωνήσουμε τη Μεγάλη Πέμπτη ή το Μεγάλο Σάββατο. Η μέρα είναι αφιερωμένη στον Ιωσήφ.
Τη Μεγάλη Τρίτη, φτιάχνουμε τα πασχαλινά κουλουράκια, ενώ το πρωί στην Εκκλησία, διαβάζεται η παραβολή των Δέκα Παρθένων και το απόγευμα ψάλλεται το τροπάριο της Κασσιανής.
Τη Μεγάλη Τετάρτη τελείται το Μυστήριο του Μεγάλου Ευχελαίου.
Τη Μεγάλη Πέμπτη ζυμώνουμε τα λαμπριάτικα τσουρέκια (γαλόψωμα) και βάφουμε τα αυγά. Η παράδοση τα θέλει βαμένα κόκκινα, μαρτυρώντας το αίμα του Ιησού, που χύθηκε κατά τα μαρτύρια του. Το αυγό συμβολίζει τον τάφο του Χριστού, από τον οποίο εξήλθε!
Το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης ψάλλονται τα 12 Ευαγγέλια. Τα τελευταία χρόνια πολλοί είναι αυτοί που κρεμάνε στεφάνια πάνω στο σταυρό, ενώ κατά τη διάρκεια των Ευαγγελίων κρατάμε μια κόκκινη κλωστή και σε κάθε Ευαγγέλιο, δένουμε ένα κόμπο, έτσι τα παιδιά αντί να ρωτάνε συνεχώς “πόσα Ευαγγέλια έχουν μείνει”, μετράνε τους κόμπους! Λένε ότι την κλωστή με τους 12 κόμπους την κρατάμε σαν φυλαχτό.
Επίσης σε κάποια χωριά τηρούν ακόμη το έθιμο με το κιτρολέμονο. Όταν ο παπάς διαβάζει το Ευαγγέλιο που αναφέρεται στη Σταύρωση και όταν κάποιος βούτηξε ένα σφουγγάρι στο ξύδι και έδωσε στο Χριστό να πιεί, τότε κάποιοι κόβουν κιτρολέμονα και τα τρώνε, ως ένδειξη ότι συμπάσχουν…
Μετά το πέρας των Ευαγγελίων γίνεται ο στολισμός του Επιταφίου. Παλαιότερα γινόταν το πρωί της Παρασκευής, όμως τα τελευταία χρόνια γίνεται αργά το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης. Σε πολλές εκκλησίες ακόμη και σήμερα ο στολισμός του Επιταφίου, γίνεται από τις γυναίκες της κάθε ενορίας, με τα λουλούδια από τα στεφάνια που είχαν βάλει στο Σταυρό, αλλά και με λουλούδια από τις αυλές τους. Με κυρίαρχο στοιχείο τις γιρλάντες με τους λεμονανθούς. Στις μεγαλύτερες πόλεις, οι επιτάφιοι, στολίζονται από τα ανθοπωλεία.
Τη Μεγάλη Παρασκευή, το πρωί ψάλλονται οι Ώρες και γίνεται η αποκαθήλωση. Αυτή τη μέρα συνηθίζεται, οι γυναίκες να πηγαίνουν και να θυμιάζουν στα εξωκκλήσια, αλλά και στα κοιμητήρια πηγαίνοντας λουλούδια στους τάφους των δικών τους. Η νηστεία της Μεγάλης Παρασκευής είναι πολύ αυστηρή, ούτε λάδι… Επίσης αυτή τη μέρα δε γίνονται εργασίες.
Το βράδυ ψάλλονται τα εγκώμια. Παλιότερα θυμάμαι μαζευόμασταν όλα τα κορίτσια του χωριού και κάναμε πρόβες μέρες πριν για να μην υπάρχουν παραφωνίες… στη συνέχεια γίνεται η περιφορά του Επιταφίου γύρω από το χωριό! Επιστρέφοντας στη Εκκλησία, όλοι οι πιστοί θα περάσουν κάτω από τον Επιτάφιο.
Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί, στις Εκκλησίες γίνεται η Πρώτη Ανάσταση, ενώ στη συνέχεια ξεκινούν οι προετοιμασίες για το βράδυ της Ανάστασης, αλλά και για την ημέρα του Πάσχα. Ανάμεσα στις προετοιμασίες και τα αγαπημένα μας καλιτσούνια! Γιατί Πάσχα χωρίς τα καλιτσούνια της μαμάς, δεν γίνεται!
Ένα έθιμο που τηρούν ακόμη και σήμερα σε πολλά χωριά, είναι το κάψιμο του Ιούδα. Μέρες πριν μαζεύουν ξύλα σε χώρο κοντά στην Εκκλησία και το βράδυ του Σαββάτου στήνουν ένα αχυρένιο ομοίωμα και το καίνε! Όμως θυμάμαι σαν παιδί όταν πήγαινα το Πάσχα στο χωριό, ο παππούς έφερνε ξύλα σε ένα χώρο δίπλα από το σπίτι και “καίγαμε” εκεί τον Ιούδα. Το είχαν έθιμο, κάθε σπίτι να καίει τον Ιούδα!
Επίσης αυτές τις μέρες και ιδιαίτερα το βράδυ του Μ. Σαββάτου, την τιμητική τους έχουν τα “σκλαπατζίκια”, φωτοβολίδες κ.α. Ένα έθιμο αμφιλεγόμενο…
Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, ένα από τα έθιμα που τηρείται και σήμερα, είναι η μεταφορά του Αγίου Φωτός από την Εκκλησία στο σπίτι και το σημάδι του Σταυρού, πάνω από την είσοδο!
Ένα άλλο έθιμο είναι το φιλί της Ανάστασης, μετά το Χριστός Ανέστη! Ένα έθιμο που νομίζω ότι πλέον ολοκλήρωσε τον κύκλο του!!!
Μετά το Χριστός Ανέστη οι Εκκλησίες αδειάζουν, μένουν ελάχιστοι πιστοί μέχρι το τέλος! Εμείς οι υπόλοιποι επιστρέφουμε στο σπίτι και ετοιμάζουμε μια ελαφριά σούπα, με κοτόπουλο που έχουμε βράσει από νωρίς. Η μαγειρίτσα δεν συνηθίζεται στα μέρη μας.
Κυριακή του Πάσχα! Χριστός Ανέστη, Αληθώς ο Κύριος, είναι οι ευχές της ημέρας!
Η οικογένεια μαζεύεται, οι σούβλες ξεκινάνε από το πρωί, το ίδιο και τα αντικριστά! Επίσης στα μέρη μας, συνηθίζουμε και το κατσικάκι αυγολέμονο, εκείνη τη μέρα!
Καλή Μεγάλη Εβδομάδα και καλή Ανάσταση!
Κείμενο-φωτογραφίες: Αγγελική Λενακάκη