Η ιστορία για τα κρητικά κάλαντα, μέσα από μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη του μαέστρο Μιχάλη Μαρακομιχελάκη, στον μαθητή Γιάννη Κουκουλάκη.
Ο αγαπημένος μας μαέστρος κ. Μιχάλης Μαρακομιχελάκης, με χαρά μας μίλησε για τα κάλαντα και την Ιστορία τους!
– κ. Μιχάλη πείτε μας την ιστορία πίσω από το έθιμο των καλάντων.
Τα κάλαντα αποτελούν δημοτικά ευχετικά και εγκωμιαστικά τραγούδια που ψάλλονται την παραμονή μεγάλων θρησκευτικών εορτών όπως των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς (Αγ. Βασιλείου), των Θεοφανείων, ακόμη και των Βαΐων (ή Λαζάρου. Η προέλευση του εθίμου είναι μάλλον διονυσιακή, καθώς στις αρχαίες διονυσιακές γιορτές τα παιδιά συνήθιζαν να τραγουδούν για την καλή χρονιά, κρατώντας ένα κλαδί ελιάς τυλιγμένο με μαλλί προβάτου, το οποίο συμβόλιζε την ευφορία και τη γονιμότητα.
Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τις Ρωμαϊκές καλένδες (δηλαδή τις πρώτες μέρες) του Ιανουαρίου, του πρώτου μήνα του χρόνου. Λόγω του μεγάλου αριθμού των διαφόρων παραλλαγών τα κάλαντα διακρίνονται σε εθνικά ή αστικά και στα τοπικά ή παραδοσιακά (κατά περιοχή). Σε πολλά από αυτά τα λόγια μπορεί να είναι τα ίδια η σχεδόν τα ίδια και αλλάζει η μελωδία τους.
Οι φωνές απ τα κάλαντα πολλές φορές συνοδεύονται με μουσικά όργανα όπως το τρίγωνο η ακόμα και κιθάρες, ακορντεόν, λύρες κ.α. Οι καλαντάδες γυρνούν απο σπίτι σε σπίτι, χτυπούν την πόρτα και ρωτούν: «Να τα πούμε;». Αν η απάντηση από τον νοικοκύρη η την νοικοκυρά είναι θετική, τότε τραγουδούν τα κάλαντα για μερικά λεπτά τελειώνοντας με την ευχή «Και του Χρόνου, Χρόνια Πολλά». Ὁ νοικοκύρης τα ανταμείβει με κάποιο χρηματικό ποσό, ενώ παλιότερα τους πρόσφερε μελομακάρονα η κουραμπιέδες. Πολλές φορές όταν δεν υπήρχε φιλοδώρημα ή ήταν ευτελές τότε τα παιδιά συνέχιζαν με πολύ δυνατή φωνή έξω από την οικία δίστιχα σατιρικά, επαναλαμβανόμενα: «Αφέντη μου στη κάπα σου χίλιες χιλιάδες ψείρες, άλλες γεννούν, άλλες κλωσούν κι άλλες αυγά μαζώνουν!»
–Ως μαέστρος της χορωδίας τα τελευταία χρόνια κάνετε διάφορες σχετικές εκδηλώσεις, ποια ήταν η ανταπόκριση από τις μικρές ηλικίες και από τη νεολαία γενικότερα.
Όπως όλες οι χορωδίες σε όλο τον κόσμο έτσι και εμείς μέσα από τις παιδικές –νεανικές μας χορωδίες κάθε χρόνο ετοιμάζουμε ένα πρόγραμμα με κάλαντα από όλη την Ελλάδα και όχι μόνο και το παρουσιάζουμε σε θέατρα μουσικές σκηνές και πλατείες. Η ανταπόκριση του κόσμου είναι πολλή μεγάλη και η χαρά των μικρών και μεγάλων παιδιών που συμμετέχουν είναι ζωγραφισμένη στα πρόσωπα τους.
-Χριστούγεννα και πρωτοχρονιά δίχως κάλαντα γίνεται;
Tα κάλαντα εκτός από τα χαρμόσυνα μηνύματα των γιορτών, φέρνουν και ευχές για καλή τύχη στους νοικοκύρηδες των σπιτιών, αλλά και σε όλο τον κόσμο .Φέτος μάλλον αυτό δεν θα γίνει με τον παραδοσιακό τρόπο. Δεν πρέπει να στενοχωριόμαστε όμως πρώτα από όλα θα πρέπει να μείνουμε υγιείς για να μπορέσουμε να πούμε κάλαντα για πολλά πολλά χρόνια ακόμα.
-Μία ευχή για το 2021.
Ότι μας τρόμαξε και μας χάλασε το 2020 να φύγει μακριά και το 2021 να μας επιστρέψει τις αγκαλιές που δεν πήραμε και τα χαμόγελα που δεν είδαμε λόγω της μάσκας.
Τα κρητικά κάλαντα
Τα Χριστουγεννιάτικα κρητικά κάλαντα περιλαμβάνουν ευχές και παινέματα για την νοικοκυρά του σπιτιού.
Να τα πούμε;
Γι απάκι, για λουκάνικο, για χοιρινό κομμάτι
κι από τον πύρο του βουτσού να πιούμε μια γιομάτη
κι από τη μαύρη όρνιθα κανένα αυγουλάκι
κι από το πιθαράκι σου ένα κουρούπι λάδι
κι αν είναι κι ακροπλιάτερο, βαστούμε και τ’ ασκάκι
Φέρε πανιέρι κάστανα, πανιέρι λεπτοκάρυα
και φέρε και γλυκό κρασί να πιούν τα παλικάρια
κι αν είναι με το θέλημα, άσπρη μου περιστέρα
ανοίξετε την πόρτα σας, να πούμε καλησπέρα
και ακόμα δεν τον ηύρηκες τον μάνταλο ν’ ανοίξεις
να μας κεράσεις μια ρακή κι ύστερα να σφαλίξεις.
Μιας και η Πρωτοχρονιά ήταν μέρα σημαδιακή για την εξέλιξη της χρονιάς, ο Άγιος Βασίλης εμφανίζεται στα Πρωτοχρονιάτικα κρητικά κάλαντα, σαν γεωργός που συναντά το Χριστό και κουβεντιάζουν για τη σπορά.
Καλώς τα κάνεις Βασιλειό, καλό ζευγάριν έχεις.
Καλό το λες αφέντη μου, καλό κι ευλογημένο,
που το βλογά η χάρη σου με το δεξιό σου χέρι,
με το δεξιό με το ζερβό, με το μαλαματένιο.
Γιά πες μου Αϊ-Βασίλη μου, πόσα μουζούρια σπέρνεις;
Σπέρνω σταράκι δώδεκα,κριθάρι δεκαπέντε,
ταή και ρόβι δεκαοχτώ κι από νωρίς στο στάβλο.
Ο Μιχαήλ Ε. Μαρακομιχελάκης…
…κατάγεται από το Τυμπάκι Ηρακλείου Κρήτης. Το πρώτο μουσικό όργανο με το οποίο ήρθε σε επαφή ήταν η Κρητική λύρα. Δώδεκα ετών εγγράφεται στο Ελληνικό ωδείο στη σχολή κλασικής κιθάρας όπου συγχρόνως παρακολουθεί και θεωρητικά Ευρωπαϊκής και Βυζαντινής μουσικής.
Από τη δημόσια μουσική εκπαίδευση, έχει αποκτήσει πανεπιστημιακό τίτλο μουσικών σπουδών (Ελληνική παραδοσιακή μουσική) καθώς και δύο μεταπτυχιακούς τίτλους ως ειδίκευση στο καβάλ (βαλκανικά πνευστά) και στη Διεύθυνση Ορχήστρας και Χορωδίας. Από την ιδιωτική μουσική εκπαίδευση (ωδεία) έχει αποκτήσει τα Πτυχία Ωδικής, Ενοργάνωσης, καθώς και των ανωτέρων θεωρητικών Φούγκας-φυγής και Διπλώματος Βυζαντινής Μουσικής.
Από την ηλικία, των 16 ετών, ασχολείται επαγγελματικά με τη μουσική και ειδικότερα με την Κρητική παραδοσιακή μουσική και έχει συμμετάσχει σε πολλές δισκογραφίες διαφόρων καλλιτεχνών ενώ έχει και δικές του. Έχει συνεργαστεί με τους σπουδαιότερους εκφραστές της Κρητικής μουσικής Από το 2000 εργάζεται ως καθηγητής μουσικής στη δημόσια εκπαίδευση Από το 2010 πραγματοποιεί πολλές πρωτοποριακές ιδέες του όπως η οργάνωση του Cretan MandolinFestival στα πλαίσια του οποίου το 2012 γίνεται κάτοχος του Record Guinness για το «Μεγαλύτερο σύνολο μαντολίνων του κόσμου».
Την ίδια χρόνια δημιουργεί το Σύνολο Νυκτών & Τοξοτών Οργάνων Κρήτης του οποίου ηγείται ως καλλιτεχνικός διευθυντής και μαέστρος. Το 2015 δημιουργεί και παρουσιάζει τη Μουσικοχορευτική Ομάδα 8χτώ.
Το 2016 αναλαμβάνει την καλλιτεχνική διεύθυνση της Μουσικής Σχολής Μαέστρο στη γενέτειρα του ενώ στελεχώνει και διευθύνει τη Μεικτή Χορωδία Μαέστρο Τυμπακίου. Τέλος από το 2017 έχει αναλάβει την οργάνωση και διεύθυνση της Παιδικής- Νεανικής Χορωδίας Δήμου Μαλεβιζίου.Έχει συγγράψει τα βιβλία με τίτλους: Μέθοδος μαντολίνου, Αγαπημένες μελωδίες της Κρήτης, Το ταξίδι της μουσικής. Το πρώτο βιβλίο της Κιθάρας, Εύκολες Μελωδίες, Η Κρητική Λύρα.