Στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας (2 – 4 ετών) και της σχολικής ηλικίας (6 -12 ετών), ο τραυματισμός των δοντιών και των ιστών που περιβάλλουν και στηρίζουν το δόντι (περιοδόντιο), είναι πολύ συχνός.
Η σωστή ενημέρωση των γονιών μπορεί να συμβάλει τόσο στην πρόληψη του τραύματος, όσο και στην έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του.
Σε αρκετές περιπτώσεις,η συμβολή του γονιού του δασκάλου ή ακόμη και του ίδιου του παιδιού, είναι καταλυτική και θα καθορίσει την επιτυχία στην όποια θεραπεία.
Σημαντικό είναι σε όλες τις περιπτώσεις τραυματισμού, να γίνεται μια επίσκεψη στον οδοντίατρο για μια κλινική ή και ακτινογραφική εξέταση, αν κρίνεται σκόπιμο και αξιολόγηση του τραύματος.
Η παρακάτω κατηγοριοποίηση των διαφόρων τραυμάτων, θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε και να αντιμετωπίσουμε άμεσα την κάθε περίπτωση.
Νεογιλά δόντια
· Κάταγμα: Όταν ένα κομμάτι από το δόντι σπάσει και το παιδί είναι συνεργάσιμο, τότε μπορεί ο οδοντίατρος να αποκαταστήσει το τμήμα που λείπει και να το διαμορφώσει όπως ήταν πριν το τραύμα. Βέβαια το δόντι πρέπει να εξεταστεί, μήπως και το κάταγμα επεκτείνεται στο νεύρο ,γιατί σε τέτοια περίπτωση μπορεί το δόντι να χρειαστεί επιπλέον θεραπεία, πριν την αποκατάσταση του. Αν το παιδάκι είναι πολύ μικρό και δεν συνεργάζεται, τότε ανάλογα τη σοβαρότητα του τραύματος και την ανάγκη για θεραπεία, το δόντι μπορεί να μείνει αθεράπευτο και να παρακολουθείται ή να αφαιρεθεί.
· Χαλάρωση δοντιού: Όταν μετά από τραύμα το δόντι κουνηθεί, αλλά δεν μετακινηθεί καθόλου από τη θέση του. Αν το δόντι έχει μικρή κινητικότητα, υπάρχει πιθανότητα να σταθεροποιηθεί από μόνο του μέσα σε 2-3 βδομάδες. Αν όμως η κινητικότητα είναι έντονη, τότε υπάρχει πιθανότητα να χαθεί πρόωρα από μόνο του ή θα πρέπει να το αφαιρέσει ο οδοντίατρος. Είναι στη κρίση του οδοντίατρου αν θα δοκιμάσει να σταθεροποιήσει το χαλαρό δόντι αναλόγως της συνεργασίας και της ηλικίας του παιδιού, αλλά και της σοβαρότητας του τραύματος ακόμα και της επιθυμίας της οικογένειας, να κρατηθεί το δόντι στον οδοντικό φραγμό.
· Μετακίνηση του δοντιού: Όταν το δόντι μετά από τραύμα αλλάξει θέση. Αν η μετακίνηση είναι μικρή και δεν δημιουργεί προβλήματα στο δάγκωμα ,τότε δεν χρειάζεται κάποια θεραπεία παρά μόνο παρακολούθηση για τυχόν επιπλοκές. Αν όμως το τραυματισμένο δόντι εμποδίζει το σωστό δάγκωμα, τότε ο οδοντίατρος θα πρέπει να ρυθμίσει τη σύγκλειση ή ακόμα και να το αφαιρέσει, στην περίπτωση που η μετακίνηση είναι πολύ σοβαρή. Ο λόγος που χρειάζεται η εξαγωγή σε τέτοια σοβαρή μετακίνηση, είναι γιατί η προσπάθεια του οδοντίατρου να βάλει πίσω στη σωστή θέση το παιδικό δόντι, μπορεί να οδηγήσει σε τραύμα του μόνιμου δοντιού, που βρίσκεται ακριβώς κάτω από τη ρίζα του παιδικού δοντιού.
· Εμβύθιση: το σφήνωμα του δοντιού προς τα πάνω μέσα στο κόκκαλο της γνάθου, αποτελεί το συχνότερο τραυματισμό στη νεογιλή οδοντοφυΐα. Σε τέτοια περίπτωση θα δείτε το δοντάκι του παιδιού να χάνεται μέσα στα ούλα ή να φαίνεται πολύ μικρότερο από ότι ήταν και μάλιστα ορισμένες φορές, να εξαφανίζεται εντελώς μέσα στα ούλα. Παρά την τραγική εμφάνιση των δοντιών αυτών, αμέσως μετά τον τραυματισμό, στις πλείστες των περιπτώσεων το δοντάκι επανέρχεται από μόνο του στην αρχική του θέση, σε διάστημα 1- 4 μηνών ανάλογα με την έκταση της εμβύθισης. Σε άλλες περιπτώσεις το δόντι θα αγκυλωθεί, δηλαδή θα κολλήσει με το κόκκαλο και δεν θα τα καταφέρει να ανατείλει. Σε τέτοια περίπτωση ο οδοντίατρος θα πρέπει να αφαιρέσει το δόντι, ώστε να μην εμποδίσει την σωστή ανατολή του μόνιμου δοντιού, το οποίο βρίσκεται ακριβώς κάτω από το παιδικό.
· Εκγόμφωση: αν με τον τραυματισμό το παιδικό δόντι βγεί ολόκληρο από τη θέση του, δεν επανατοποθετείται γιατί υπάρχει κίνδυνος να προκαλέσουμε βλάβη στο μόνιμο δόντι που βρίσκεται από κάτω. Στην περίπτωση αυτή, θα περιμένουμε μέχρι να ανατείλουν τα μόνιμα δόντια.
Εντελώς διαφορετική είναι όμως η αντιμετώπιση εκγόμφωσης μόνιμου δοντιού, όπως θα δούμε παρακάτω.
Επιπλοκές
Οι επιπτώσεις του τραυματισμού στο παιδικά δόντια μπορεί να εμφανιστούν είτε άμεσα είτε μετά από χρονικό διάστημα που ποικίλει, ανάλογα με τον τραυματισμό. Για το λόγο αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντική η συστηματική επαναξιολόγηση του τραυματισμού τους επόμενους μήνες, ώστε να προληφθούν επιπλοκές στα μόνιμα δόντια.
· Νέκρωση – γίνεται αντιληπτή με την αλλαγή του χρώματος του δοντιού ή τη δημιουργία αποστήματος ή συριγγίου.
· Ενασβεστίωση της ριζικής κοιλότητας – το δόντι γίνεται κιτρινωπό – καμία ανησυχία.
· Μόνιμη χαλάρωση του δοντιού και πρόωρη απόπτωση.
· Απορρόφηση της ρίζας και πρόωρη απώλεια.
Μόνιμα δόντια
· Κάταγμα δοντιού: Είναι σημαντικό να βρούμε το σπασμένο κομμάτι και να το τοποθετήσουμε σε δοχείο με νερό, ώστε να μην αφυδατωθεί μέχρι να επισκεφτούμε τον οδοντίατρό μας. Ελέγχουμε το σπασμένο δόντι και αν εμφανίζει κόκκινη κηλίδα, αυτό σημαίνει ότι έχει αποκαλυφθεί το νεύρο του δοντιού. Είναι σημαντικό λοιπόν, να δούμε τον οδοντίατρο όσο πιο άμεσα γίνεται, ώστε να μειώσουμε τον κίνδυνο επιμόλυνσης και κατά συνέπεια απονεύρωσης.
Ο οδοντίατρος θα κολλήσει το σπασμένο κομμάτι στη θέση του. Αν δεν καταφέρουμε να βρούμε το σπασμένο κομμάτι, υπάρχουν τεχνικές με επανορθωτικά υλικά ώστε να επιτύχουμε μια αισθητική αποκατάσταση.
· Κάταγμα της ρίζας: δεν είναι συνήθης τραυματισμός, ωστόσο συνήθως η πρόγνωση δεν είναι καλή
· Χαλάρωση ή μετακίνηση: Αν το δόντι παρουσιάζει ήπια χαλάρωση δε χρειάζεται κάποια θεραπεία, αν όμως υπάρχει έντονη κινητικότητα το δόντι θα πρέπει να ακινητοποιηθεί. Αν το δόντι έχει μετακινηθεί έστω και λίγο, πρέπει να τοποθετηθεί την αρχική του θέση όσο πιο άμεσα γίνεται (εντός της ίδιας ημέρας) ώστε αυτό να είναι εφικτό.
· Πλήρης εκγόμφωση: Αν το δόντι έχει βγεί ολόκληρο από τη θέση του, ο χρόνος αντιμετώπισης είναι κρίσιμος. Αν το δόντι τοποθετηθεί στη θέση του εντός μισής ώρας έχει υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Οι λεπτοί χειρισμοί λοιπόν αφού βρούμε το δόντι είναι εξαιρετικά σημαντικοί.
Πιάνουμε το δόντι όχι από τη ρίζα – για να μη καταστρέψουμε τα κύτταρα της ρίζας που είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία της εμφύτευσης – αλλά από την μύλη και το ξεπλένουμε με νερό. Ζητούμε από το παιδί να ανοίξει το στόμα του και το επανατοποθετούμε στην αρχική του θέση, ζητώντας να κλείσει το στόμα του δαγκώνοντας μία γάζα ή οποιοδήποτε άλλο καθαρό ρούχο για να κρατά το δόντι σταθερό.
Αν δεν μπορούμε να το βάλουμε στην αρχική του θέση, τότε βάζουμε το δόντι σε ένα δοχείο με γάλα (όχι σε νερό). Αν δεν υπάρχει η πιθανότητα στο γύρω χώρο να βρούμε γάλα, τότε ζητούμε από το παιδί να βάλει το δοντάκι κάτω από την γλώσσα του και να το κρατήσει εκεί μέχρι να πάμε στον πλησιέστερο οδοντίατρο. Ο λόγος που το βάζουμε σε γάλα, είναι γιατί το γάλα σε αντίθεση με το νερό έχει την ιδιότητα να διατηρεί τα κύτταρα της ρίζας του δοντιού ζωντανά για αρκετή ώρα, μέχρι να φτάσει το παιδί στον οδοντίατρο.
Στη συνέχεια ο οδοντίατρος θα τοποθετήσει σωστά το δόντι και θα το ακινητοποιήσει για λίγες μέρες, μέχρι αυτό να σταθεροποιηθεί. Είναι σημαντικό το παιδί να παρακολουθείται ανά διαστήματα λόγω των συχνών επιπλοκών που είναι μεταξύ άλλων, η απορρόφηση της ρίζας του δοντιού, η αγκύλωση του, όπως και η νέκρωση του νεύρου και η ανάγκη απονεύρωσης, η οποία είναι εξαιρετικά συχνή.
Πρόληψη
Για να μειώσουμε τις πιθανότητες τραυματισμού σε παιδιά που ασχολούνται συστηματικά με αθλήματα, αλλά και σε παιδιά με έντονη πρόταξη των δοντιών, κατασκευάζουμε ειδικούς νάρθηκες που μπορεί να φοράει το παιδί κατά τη διάρκεια της όποιας δραστηριότητας, ώστε να προστατεύει τα δόντια του.
Τίνα Αστρινάκη, χειρουργός οδοντίατρος
Πηγές
http://www.cspd.com.cy/index.php
Παρακάτω σας ετοιμάσαμε ένα αρχείο pdf για να το ζωγραφίσουν τα παιδιά σας.