Γάμος….Ήθη, έθιμα και συμβολισμοί…
Ήθη και έθιμα που περνούν από γενιά σε γενιά σαν ένα είδος προίκας, μια παρακαταθήκη που όμως τις περισσότερες φορές δεν γνωρίζουμε την ιστορία , τη σημασία ή το συμβολισμό που κρύβεται από πίσω.
Από το “στρώσιμο του κρεβατιού”μέχρι το “μήνα του μέλιτος”, όπως αναφέρεται και στο ellinismosonline.gr, πολλές και ιδιαίτερες οι πληροφορίες , αφού κάθε τόπος της Ελλάδας έχει τις δικές του παραδόσεις….
ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
Λευκό Νυφικό
Το λευκό δεν φοριόταν πάντα στους γάμους, αλλά καθιερώθηκε ως χρώμα του γάμου κατά τη Βικτωριανή εποχή και με το πέρασμα του χρόνου καθιερώθηκε σε όλους τους γάμους σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου. Επιλέχθηκε ως το χρώμα που συμβολίζει την αγνότητα και την αθωότητα.
Πέπλο
Το πέπλο στα παλαιότερα χρόνια κάλυπτε όλο το πρόσωπο της νύφης. Αυτό συνέβαινε για να μην είναι εκτεθειμένο το πρόσωπο της νύφης στο “κακό μάτι”.
Νυφική ανθοδέσμη
Το έθιμο της νυφικής ανθοδέσμης έρχεται από την αρχαία Ρώμη όπου οι νύφες κρατούσαν ανθοδέσμες από διαφορετικά βότανα με ξεχωριστούς συμβολισμούς, όπως για παράδειγμα η αγνότητα, η γονιμότητα, η μακροζωία κτλ.
Κρασί
Κατά τη διάρκεια του μυστηρίου ο γαμπρός και η νύφη πίνουν από μια γουλιά κρασί ο καθένας από το ίδιο ποτήρι. Η κίνηση αυτή συμβολίζει την κοινότητα των στιγμών της ζωής τους. Σημαίνει δηλαδή πως από εδώ και στο εξής θα μοιράζονται από κοινού όλες τις στιγμές της ζωής, και χαρές και λύπες.
Η θέση του γαμπρού και της νύφης κατά τη διάρκεια του μυστηρίου
Ο γαμπρός και η νύφη κατά τη διάρκεια της τελετής στέκονται ο ένας δίπλα στον άλλο με τη νύφη να στέκεται στα αριστερά του γαμπρού. Η θέση αυτή έχει δύο έννοιες. Υποδηλώνει πως άντρας και γυναίκα είναι ισότιμοι και για αυτό στέκονται ο ένας στο πλάι του άλλου και η γυναίκα στέκεται στα αριστερά του άντρα γιατί από το αριστερό πλευρό του Αδάμ φτιάχτηκε η Εύα.
Βέρες
Οι βέρες είναι ένα αρχαίο Ρωμαϊκό έθιμο. Οι Ρωμαίοι τις φορούσαν στο τέταρτο δάχτυλο του αριστερού τους χεριού γιατί πίστευαν ότι από εκεί περνάει η φλέβα που συνδέεται κατευθείαν με την καρδιά. Στις μέρες μας οι Ορθόδοξοι φορούν τη βέρα στον παράμεσο του δεξιού τους χεριού και οι Καθολικοί στον παράμεσο του αριστερού τους χεριού.
Στέφανα
Τα στέφανα είναι σύμβολα βασιλικά. Με το γάμο δημιουργείται ένα νέο βασίλειο, το σπίτι και η οικογένεια του ζευγαριού. Ο ιερέας αφού ευλογήσει τα στέφανα πάνω στο ευαγγέλιο, κάνει το σημείο του σταυρού πάνω από τα κεφάλια τους και επικαλείται τον ίδιο τον Θεό, να τους στεφανώσει με δόξα και τιμή, στο νέο μικρό τους βασίλειο, όπου θα πρέπει να κυβερνήσουν με σύνεση, σοφία και δικαιοσύνη. Τα στέφανα του γάμου, υπενθυμίζουν επίσης τα στέφανα των μαρτύρων, τονίζοντας τη μαρτυρική διάσταση της Χριστιανικής ζωής και τις άμετρες θυσίες, που χρειάζεται να γίνουν μέσα στο γάμο, για να φτάσουν οι σύζυγοι στην τελείωση.
Λαμπάδες
Κατά τη διάρκεια της τελετής του γάμου οι λαμπάδες, που βρίσκονται απέναντι από το ζευγάρι, δεξιά και αριστερά από το τραπέζι του μυστηρίου, παραμένουν αναμμένες. Το άναμμα των λαμπάδων μέσα στο πλαίσιο της προσευχής στην Ορθόδοξη παράδοση, συμβολίζει το φως Του Χριστού, που φωτίζει και αγιάζει κάθε « άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον ». Συμβολίζει επίσης και τις φλόγες της Πεντηκοστής Οι λαμπάδες έρχονται σβησμένες στην Εκκλησία, και φεύγουν αναμμένες. Βρίσκονται
πάντοτε μπροστά από το ζευγάρι, συμβολίζοντας το φως του Χριστού, που παίρνουν από το Μυστήριο που θα φωτίζει το δρόμο τους, στην καινούργια τους ζωή.
Είσοδος στο καινούριο σπίτι
Το έθιμο θέλει το γαμπρό να σηκώνει τη νύφη στα χέρια του προτού μπουν στο νέο τους σπίτι. Κατά την αρχαιότητα πίστευαν ότι με το να πάρει ο γαμπρός αγκαλιά τη νύφη έδειχνε την προσπάθειά του να την προστατέψει από τα κακά πνεύματα που θέλουν αν την αγγίξουν.
Μήνας του μέλιτος
Κατά την περίοδο του Μεσαίωνα, οι νιόπαντροι περνούσαν έναν ολόκληρο μήνα μόνοι τους, μέχρι τη χάση του φεγγαριού, απολαμβάνοντας μεταξύ άλλων και ένα ποτό φτιαγμένο από μέλι. Για αυτό και η περίοδος αυτή ονομάστηκε μήνας του μέλιτος
ΓΕΝΙΚΑ
Οι Βλάμηδες: Ο γαμπρός θα πρέπει να στείλει κάποιους φίλους του ή τον κουμπάρο για να φέρουν τα παπούτσια της νύφης. Εκείνη θα πρέπει να δυσκολευτεί να βάλει το παπούτσι, έτσι ώστε να της βάλουν χρήματα μέσα. Όταν μπουν τα λεφτά το πόδι της θα είναι έτοιμο να μπει στη γόβα.
Ονόματα στο παπούτσι: Στη σόλα του παπουτσιού της, η νύφη, θα πρέπει να γράψει όλες τις ανύπαντρες φίλες της. Όσα ονόματα σβηστούν κατά τη διάρκεια του γάμου θα παντρευτούν άμεσα.
Στήστε το γαμπρό: Η παράδοση ταλαιπωρεί τον γαμπρό. Συνηθίζεται η νύφη να αργεί να φτάσει στην εκκλησία για να παιδέψει τον γαμπρό. Ακόμα δεν μπήκε το στεφάνι και ο γαμπρός ταλαιπωρείται.
Πατήστε το πόδι του: Κατά τη διάρκεια του μυστηρίου όταν ο παπάς λέει “η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα”, η νύφη πατάει το πόδι του γαμπρού. Με αυτόν τον τρόπο δείχνει ότι δεν τον φοβάται καθόλου.
Το στρώσιμο του κρεβατιού: Γίνεται δύο ή τρεις μέρες πριν το γάμο. Οι συγγενείς και οι φίλοι συγκεντρώνονται στο σπίτι που θα μείνει το ζευγάρι μετά το γάμο και στρώνουν το κρεβάτι του ζευγαριού στην κρεβατοκάμαρα. Στρώνουν σεντόνι (κατωσέντονο, πανωσέντονο, μαξιλαροθήκες, κουβερλί ), πάνω ρίχνουν ρύζι για να ριζώσει το ζευγάρι, χρήματα, για να έχει καλά οικονομικά στη ζωή του και ανθοπέταλα . Στο τέλος ρίχνουν ένα παιδάκι πάνω στο κρεβάτι, ένα αγόρι του οποίου να ζουν και οι δύο γονείς, για να αποκτήσει το ζευγάρι απογόνους. Το στρώσιμο του κρεβατιού γίνεται από τις φίλες της νύφης που πρέπει να έχουν στη ζωή και τους δυο τους γονείς. Ακολουθούν κεράσματα με γλυκά, αναψυκτικά, ποτά.
Ανθοδέσμη: Η νύφη μετά το γάμο, προτού μπει στο σπίτι του γαμπρού, πετάει στις ανύπαντρες την ανθοδέσμη. Όποια την πιάσει, θα παντρευτεί μέσα στο χρόνο. Έτσι λέει το έθιμο. Τα τελευταία χρόνια το πέταμα της ανθοδέσμης γίνεται έξω από την εκκλησία ή στο μαγαζί, όπου γίνεται η δεξίωση. Συνήθως κάνουν μια δεύτερη ανθοδέσμη για να πεταχτεί γιατί η νύφη θέλει τη δικιά της να την κρατήσει ενθύμιο. Σε κάποια μέρη υπάρχει αντίστοιχο έθιμο για τα ανύπαντρα αγόρια. Ο γαμπρός βάζει τη νύφη να καθίσει σε μια καρέκλα, της σηκώνει το νυφικό, βγάζει την καλτσοδέτα και την πετάει στ’ αγόρια.
Το κέρασμα της πεθεράς στη νύφη: Η πεθερά περιμένει το ζευγάρι στο νέο του σπίτι με καρύδια και μέλι. Το μέλι συμβολίζει τη γλυκιά ζωή και τα καρύδια συμβολίζουν την απόκτηση απογόνων. Κάτω από το πατάκι της πόρτας βάζει η πεθερά μια σιδερένια βέργα να πατήσει πάνω της το νιόπαντρο ζευγάρι και να είναι γερό σαν σίδερο. Επίσης βάζει στο στήθος της νύφης της λίγο βαμβάκι και της εύχεται «ν’ ασπρίσει, να γεράσει σαν τα ψηλά βουνά» και να περάσει τη ζωή της στο πλευρό του γιου της.
Τα κουφέτα: Όταν την ημέρα του γάμου ξεκινάει να ντυθεί ο γαμπρός, τοποθετούνται μερικά κουφέτα στην τσέπη του σακακιού του. Μετά το μυστήριο του γάμου αυτά τα κουφέτα μοιράζονται στις άγαμες κοπέλες των συγγενών και των φίλων, οι οποίες τα βάζουν κάτω από το μαξιλάρι τους για να ονειρευτούν τον άνδρα που θα παντρευτούν..
Πεποιθήσεις: Η νύφη, όταν βγαίνει από το πατρικό της αν γυρίσει να κοιτάξει πίσω της, θα μοιάσουν τα παιδιά της σ’ αυτή. Κατά το ξεπροβόδισμα της νύφης από το πατρικό της, η νύφη χορεύει με τον πατέρα της τον αποχαιρετιστήριο χορό. Μπαίνοντας στο νυφιάτικο αυτοκίνητο η νύφη δεν πρέπει να κοιτάξει πίσω στο πατρικό της, ούτε να επιστρέψει (ακόμη και αν έχει ξεχάσει κάτι) γιατί θεωρείται γρουσουζιά.
Αμύγδαλα – Σουμάδα
Μελετώντας τα ήθη, τα έθιµα , την παράδοση και τους συµβολισµούς του γάµου στην πατρίδα µας, βλέπουµε ότι είναι άπειρα. Κάθε τόπος και µια ιστορία. Κάθε γωνιά και ένα ξάφνιασµα . Μέσα στις γερές παραδόσεις σε ό,τι αφορά τα γλυκά και τα ποτά του ελληνικού γάµου συγκαταλέγεται –και ίσως πιάνει την πρώτη θέση– η περίφηµη σουµάδα, το πάλαι ποτέ σήµα κατατεθέν του γάµου που τείνει να γίνει αγαπηµένη συνήθεια και σήµερα.
Η σουµάδα, το χαρακτηριστικό ποτό του γάµου και του αρραβώνα, έχει ιδιαίτερο συµβολισµό. Καταρχάς παρασκευάζεται από το αµύγδαλο, που είναι σύµβολο της γονιµότητας,
συνδέεται δε άµεσα µε το γάµο και λόγω του λευκού του χρώµατος, επίσης σύµβολο της αγνότητας. ∆εν είναι τυχαίο ότι τα κουφέτα είναι φτιαγµένα από αµύγδαλο και ζάχαρη, για µια γλυκιά ζωή! Η σουµάδα (φτιάχνεται από αµυγδαλόγαλα), που πίνεται το χειµώνα ζεστή µε λίγη κανέλα και το καλοκαίρι δροσερή µε παγάκια, προσφέρει αυτό το υπέροχο άρωµα του
αµυγδάλου.
Είναι το σύµβολο του γάµου και της γιορτής σε πολλές περιοχές της Ελλάδας – από την Κρήτη έως τη Χίο, τη Σίφνο, την Άνδρο, τη Λευκάδα, τη Νίσυρο. Στη Χίο µάλιστα φτιάχνεται µε πικραµύγδαλα. Η καταγωγή της είναι µικρασιατική και στα Επτάνησα την προσφέρουν µαζί µε παξιµαδάκια κόλιαντρου.
Βλέπουµε λοιπόν ότι τα σκήπτρα στην παράδοση του γάµου στον τόπο µας κρατά το αµύγδαλο, γι’ αυτό και σε πάµπολλα µέρη τα αµυγδαλωτά είναι το γλυκό του γάµου.
Άλλα έθιμα
-Ο γάμος γινόταν πάντα Κυριακή και συνήθως, Άνοιξη Καλοκαίρι και Φθινόπωρο, εκτός από το μήνα Μάη (που ζευγάρωναν τα γαϊδούρια), τη σαρακοστή και τα δίσεκτα χρόνια.
-Ως προσφερόμενοι μήνες τέλεσης του γάμου ορίζονταν οι άδειοι μήνες, ήτοι οι μήνες κατά του οποίους δεν γινόταν βασικές και ετεροχρονίσιμες γεωργικές εργασίες (σπορά, θέρισμα, συγκομιδή προϊόντων κτλ.).
-Κουμπάρος γινόταν ο νονός του γαμπρού. Αν ο νουνός του γαμπρού δεν βρισκόταν στη ζωή, τότε τα στέφανα τα άλλαζε ένα από τα παιδιά του. Αν πάλι συνέβαινε να υπάρχει κάποιο «κώλυμα», τότε ο γαμπρός ήταν ελεύθερος να επιλέξει κουμπάρο.
Ο κουμπάρος, κατά κανόνα, βάφτιζε και το πρώτο παιδί του ζευγαριού.
-Από εκείνα τα χρόνια οι ελεύθερες έπαιρναν κουφέτα του δίσκου για να βάλουν στο μαξιλάρι τους. Πίστευαν πως θα δουν στον ύπνο του τον άντρα που θα πάρουν.
-Στο δρόμο δεν έπρεπε να συναντηθούν δυο συμπεθεριά γι` αυτό και άλλαζαν δρόμο. Αν δε γινόταν αυτό, στο χρόνο η μια από τις δυο νυφάδες θα πάθαινε κακό.
-Ένα έθιμο κάπως παράξενο ήταν και το εξής: Και στο σπίτι του γαμπρού και στο σπίτι της νύφης, οι συμπέθεροι προσπαθούσαν να πάρουν κάτι, χωρίς να τους αντιληφθούν. Αυτό βέβαια το έκαναν δυο τρεις. Πολλές φορές το κατάφερναν και όταν έφευγαν, έξω από την πόρτα, παρουσίαζαν το τρόπαιο που ήταν ένα ποτήρι, ένα πιρούνι, μια πετσέτα ή κάποιο άλλο ασήμαντο πράγμα, το οποίο επέστρεφαν.