Οι Βώροι είναι ένα χωριό του Δήμου Φαιστού, και βρίσκεται 62 χλμ νοτιοδυτικά του Ηρακλείου, στην πεδιάδα της Μεσαράς. Στην απογραφή του “Καστροφύλακα”, το 1583 αναφέρεται Vorus με 312 κατοίκους.
Όσο για την προέλευση της ονομασίας του, μία εκδοχή θέλει να προέρχεται από τη γεωγραφική του θέση, βρίσκεται Βόρεια της Φαιστού και οι κάτοικοι ονομάζονταν Βόρειοι, ονομασία που διατηρήθηκε και κατά την ενετοκρατία Vorus (Βόρειοι). Βέβαια υπάρχει και η άλλη εκδοχή που θέλει το όνομα να προήλθε από τον Βώρο, εγγονό του Βασιλιά Ραδάμανθυ…
Το χωριό κατοικείται συνεχώς από την πρωτομινωική περίοδο μέχρι σήμερα, ενώ για όσο διάστημα η Φαιστός ήταν πρωτεύουσα της Μεσαράς, οι Βώροι βρισκόταν υπό την επιρροή της. Στο εκκλησάκι του Αγίου Ονουφρίου, κοντά στην είσοδο του χωριού, υπάρχουν δείγματα πρωτομινωικής κεραμικής, ενώ μέσα στο χωριό συναντάμε και ερείπια της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής. Από την αρχή της ενετοκρατίας μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, οι Βώροι ήταν πρωτεύουσα της επαρχίας Πυργιώτισσας. Κατά την τουρκοκρατία, σύμφωνα με διηγήσεις κατοίκων υπήρχαν μόνο τρία σπίτια με τούρκικες οικογένειες, ενώ το 1881 στην τούρκικη απογραφή δεν αναφέρεται κανένας Τούρκος κάτοικος στο χωριό.
Από το 1898 το χωριό ήταν το κέντρο της αποστολής της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής με επικεφαλής τον E. Haberr και τον L. Pernier.
Κατά τη γερμανική κατοχή στο χωριό υπήρχε γερμανική φρουρά, πολλοί κάτοικοι αναγκάστηκαν να δουλέψουν για την κατασκευή του αεροδρομίου στο Τυμπάκι, ενώ δύο από αυτούς εκτελέστηκαν για την αντιστασιακή τους δράση. Μετά το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο αχίζει η οικοδόμηση σε άλλο σημείο του οικισμού, στο Πανοχώρι, ενώ η παλιά συνοικία κηρύχθηκε διατηρητέα.
Το 1972 ιδρύεται ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μεσαράς με έδρα τους Βώρους, με στόχο τη μελέτη του λαϊκού πολιτισμού και της φυσικής ιστορίας της Κρήτης και το 1973 ιδρύθηκε το Μουσείο Κρητικής Εθνολογίας, φιλοξενώντας εκθέματα από την καθημερινότητα των Κρητών, στο πέρασμα των χρόνων.
Στο χωριό υπάρχουν οι εκκλησίες του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, της Αγίας Πελαγίας, που βρίσκονται στην παλιά συνοικία, της δίκλιτης των Εισοδίων της Θεοτόκου και Κωνσταντίνου & Ελένης, στον περίβολο της εκκλησίας αυτής υπάρχει μαρμάρινη στήλη με ανάγλυφη παράσταση της Ελλάδας να στεφανώνει τους ήρωες.
Επίσης υπάρχουν οι εκκλησίες του Χριστού, που χτίστηκε στη μνήμη του Εμμ. Νικολιδάκη, τον οποίο εκτέλεσαν οι Γερμανοί στις φυλακές της Αγιάς Χανίων, του Αγίου Ανδρέα Ιεροσολυμίτη, υμνογράφου Αρχιεπισκόπου Κρήτης, του Αγίου Γεωργίου του Κονταρά, κτισμένη τον 14ο αιώνα, της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Ονουφρίου, του Αγίου Φανουρίου και της Παναγίας της Καρδιώτισσας, ο οποία ανήκει σαν μετόχι στην Ιερά Μονή Καλυβιανής, αλλά λειτουργείται από τον εφημέριο Βώρων.
Πληροφορίες από Το Αφιέρωμα Κρήτη-Τοπικές Ιστορίες
Το φωτογραφικό υλικό είναι από το προσωπικό αρχείο της κ. Ειρήνης Κρασαγάκη, την οποία και ευχαριστούμε πολύ!
