Η Δυσλεξία, σύμφωνα με την Διεθνή ομοσπονδία Νευρολογίας, ορίζεται ως το σύνδρομο που εκδηλώνεται από απροσδόκητη αποτυχία στην εκμάθηση του γραπτού λόγου, ιδιαίτερα της ανάγνωσης, παρά την επαρκή σχολική εκπαίδευση, την φυσιολογική νοημοσύνη και τις επαρκείς κοινωνικο-πολιτιστικές ευκαιρίες.
Πρόκειται για νευρολογική διαταραχή που επηρεάζει θεμελιακές λειτουργίες της μάθησης.
Από τον παραπάνω ορισμό προκύπτει, λοιπόν, ότι μιλάμε για μια διαταραχή που αφορά και περιορίζεται μόνο στο γραπτό και όχι στο προφορικό λόγο, περιορίζεται, δηλαδή, σε διαταραχή των δεξιοτήτων, που είναι απαραίτητες, για την εκμάθηση τόσο της ανάγνωσης όσο και της γραφής και της ορθογραφίας. Επιπρόσθετα, συναντάτε σε παιδιά με κανονική ή και ανώτερη νοημοσύνη, χωρίς προβλήματα όρασης και ακοής, που φοιτούν σε οργανωμένα σχολεία και ζουν σε θετικά οικογενειακά-κοινωνικά περιβάλλοντα. Τα παιδιά αυτά ξεκινούν το σχολείο με τις καλύτερες προδιαγραφές, αλλά στην πορεία παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων του αλφαβητισμού.
Τα χαρακτηριστικά της Δυσλεξίας επιγραμματικά είναι τα εξής:
Στην Ανάγνωση
– Αργή και διστακτική ανάγνωση.
-Δυσκολίες στην αναγνώριση των γραμμάτων κατά την «πρώτη ανάγνωση».
-Συλλαβιστή, «κομπιαστή» ανάγνωση στις πρώτες κυρίως τάξεις του Δημοτικού. Αργότερα μηχανική μονότονη ανάγνωση, λέξη προς λέξη, χωρίς ρυθμό και χρωματισμό στη φωνή.
-Χάσιμο της σειράς στο κείμενο, ιδιαίτερα όταν τελειώνει η μία σειρά και αρχίζει η επόμενη (χάσιμο αράδας). Παράλειψη ή επανάληψη φράσεων ή προτάσεων. Συχνά, χρησιμοποιείται ως αντισταθμιστική στρατηγική το να καταδείχνεται με το δάχτυλο η θέση στο κείμενο.
-Παρατονισμός των λέξεων.
-Αγνόηση των σημείων στίξεως. Ανάγνωση «χωρίς ανάσα», χωρίς δηλαδή να γίνεται η ανάλογη παύση σε τελείες ή κόμματα. Ερωτηματικά και θαυμαστικά δεν λαμβάνονται υπόψη.
-Δυσκολίες στις πολυσύλλαβες και στις μη οικείες λέξεις.
-Αντικαταστάσεις λέξεων στη βάση νύξεων που σχετίζονται με το πρώτο γράμμα, την πρώτη ή μια άλλη αναγνωρίσιμη συλλαβή και την παραγωγική κατάληξη ή την ορθογραφική ομοιότητα των λέξεων (π.χ. παιδί αντί πόδι, ποτίζω αντί μαυρίζω, έμπορος αντί εμπόριο).
-Αντικατάσταση λέξεων από άλλες που έχουν την ίδια ή συγγενή σημασία π.χ. ποτάμι-νερό, δέντρο-ξύλο.
Στην Γραφή και στην Ορθογραφία
-«Παράξενη» ορθογραφία π.χ. ποφάλι αντί προβατάκι, νοσκι αντί μουσική.
-Συντόμευση λέξεων π.χ. στάτης αντί στρατιώτης, λνο αντί λάχανο.
-Αντικατάσταση γραμμάτων που μοιάζουν φωνητικά ή οπτικά μεταξύ τους.
-Συχνότερες είναι οι αντικαταστάσεις των συμφώνων, ιδιαίτερα των β-φ, γ-χ, δ-θ.
-Άλλες συχνές αντικαταστάσεις είναι των θ-δ, β-θ, π-κ, π-τα, ζ-ξ, ξ- ψ, ζ-σ (π.χ. γρόνου-χρόνου, βραβιά-βραδιά, ξιχούλα-ψιχούλα, φροχή-βροχή). Αντικαταστάσεις γίνονται και μεταξύ των φωνηέντων, όπως α-ε, ε-ι, α-ο (π.χ. δόσος-δάσος, γαλώ-γελώ).
-Παραλείψεις ή επαναλήψεις γραμμάτων και συλλαβών μέσα στην ίδια λέξη π.χ. λιμούλα αντί λιμνούλα, πετααω αντί πετάω. Αντιστροφές και μεταθέσεις γραμμάτων και συλλαβών μέσα στην ίδια λέξη π.χ. φρένω αντί φέρων, πέρτα αντί πέτρα, μυνωλάς αντί μυλωνάς, μόνο αντί νόμος.
-Σύγχυση με τα συμπλέγματα συμφώνων π.χ. πάτσα αντί πάστα, άφος αντί άνθος.
-Δεν τονίζονται ή «παρατονίζονται» οι λέξεις.
-Αγνόηση των σημείων στίξεως. Στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού αγνοείται ακόμα και η τελεία.
-Παράλειψη ή επανάληψη μικρών λειτουργικών λέξεων, όπως: και, να, θα.
-Σπάνια ή ακατάλληλη χρήση των κεφαλαίων (π.χ. ο γιάννης Έφαγε παγωτό).
-«Κολλάνε» τις λέξεις μεταξύ τους (π.χ. Οαντώνηςκαιγω, Οπατερασμου).
-Αντικατάσταση γραφή. Πολλές «μουντζούρες» και σβησίματα, ανισομεγέθη γράμματα και ατελής ευθυγράμμιση των λέξεων.
-Συντακτικά λάθη.
-Δυσκολίες και λάθη στην αντιγραφή (από πίνακα κλπ.).
-Καθρεπτική γραφή π.χ. ε-3, ρ-9, 1ρρ4 αντί 1994, αχ-χα, αν-να.
Η Δυσλεξία δεν θεραπεύεται, πρόκειται για μια δια βίου κατάσταση, μπορούν, ωστόσο, τα χαρακτηριστικά της να βελτιωθούν σημαντικά, εκπαιδεύοντας το παιδί να λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο και να χρησιμοποιεί άλλες δεξιότητες του εγκεφάλου του.
Η σωστή διαγνωστική αξιολόγηση και η σύσταση και υλοποίηση του κατάλληλου εκπαιδευτικού προγράμματος αποκατάστασης, που θα στοχεύει στην αναγνωστική ευχέρεια, στον μηχανισμό της ορθογραφημένης γραφής και στην βαθύτερη κατανόηση κειμένων και εννοιών, αποτελούν τη βάση για την αντιμετώπιση της Δυσλεξίας. Οι ειδικοί παιδαγωγοί, οι ψυχολόγοι, οι λογοθεραπευτές και οι νευροψυχολόγοι είναι οι ειδικοί και έχουν εκπαιδευτεί γι’ αυτό το έργο.
Αν, λοιπόν, έχει γίνει η διάγνωση Δυσλεξίας από κάποιον ειδικό, απαιτείται η κατανόηση και η αποδοχή του προβλήματος από το παιδί, την οικογένειά του και τους εκπαιδευτικούς, η στενή συνεργασία μεταξύ τους, καθώς και η ψυχολογική υποστήριξη, τόσο του παιδιού, όσο και της οικογένειας.
Συνοψίζοντας, πρόκειται για μια διαταραχή που εκδηλώνεται διαφορετικά σε κάθε παιδί. Κάποια παιδιά έχουν μια ήπια μορφή της που τελικά θα μάθουν πώς να την διαχειρίζονται και άλλα που χρειάζονται λίγο περισσότερο χρόνο και κόπο για να το επιτύχουν. Ακόμα κι αν τα παιδιά δεν είναι σε θέση πλήρως να ξεπεράσουν τη Δυσλεξία, μπορούν ακόμα με επιτυχία να πάνε στο πανεπιστήμιο και να πετύχουν στη ζωή τους.
Ειρήνη Μ. Χαλκιαδάκη, Νηπιαγωγός-Ειδική Παιδαγωγός (BSc, MSc)